130'
door hem nieuw opgemaakten inventaris (in getypten vorm) der
Audience mij niet gebleken. Zoodat dit register nu in twee ver
schillende fondsen is geïnventariseerd! En wat nu te denken van
no. 449 van dezen inventaris, dat geheel overeenkomt met no. 483b/s
der Audience? Eenzelfde geval of een dubbel-exemplaar, dat aan
de aandacht van den heer Laloire is ontgaan?
Ik mag van deze bespreking van Laloire's inventaris niet afstappen
zonder de stelling in het geding te brengen, die voorzoover mij bekend,
geheel voor zijn eigen rekening komt en die bij herhaling den lezer
zijner inleiding wordt gesuggereerd. Schreef de aan het slot der
inleiding meermalen met zekere onderscheiding genoemde Dr. Coremans
van een organisatie der Secrétairerie allemande in permanenten vorm
korten tijd na het totstandkomen van het Augsburgsche verdrag van
1548, Laloire schrijft aanvankelijk op veel stelliger toonOn peut
reporter a l année 1548 la date de I organisation de la secrétairerie
d État allemande c est en effet depuis Ie Traité d'Augsbourg qu'existent
ses registres, ses formulaires, ses archives; c'est dés cette époque
qu'elle fait partie du système administratif du pays. Maar ais voelde
hij, dat zonder eenig bewijs eener lettre patente dienaangaande of
zonder eenige vermelding in de instructies der Gouvernantes en der
latere Gouverneurs noch in die der Conseils collatéraux, welke alle
ons toch wel bekend zijn, zulk een stelligheid van beweren niet
in overeenstemming is met de zwakheid van bewijsvoering, waarop
deze stelling zich beroept, schrijft hij eenige regels verder in heel wat
sceptischer toon: C'est vraisemblablement aussi du Conseil
d Etat que releva a l'origine le secrétaire d'État chargé de la corres
pondence allemande. Mais dés la Transaction d'Augsbourg il semble
bien établi que le nouveau fonctionnaire, créé officiellement a cette
occasion, ne dépendit que du Roi ou du Gouverneur général. II fut
un secrétaire d État a 1 égal des autres titulaires de ce poste, tel
l'audiencier, le premier secrétaire d'État (blz. 12).
Ook voor deze laatste zinsnede zou men de gronden wenschen te
zien aangevoerd, waarop dit alles steunt. Maar inplaats daarvan lezen
we enkele blz. verder: Nous ne rencontrerons de secrétaire d'État
allemand, officiellement nommé comme tel, qu'après l'organisation
de la Secrétairerie (etc.), lors de la Transaction d'Augsbourg (blz. 16).
En later op blz. 25 zonder de minste restrictie Nous avons établi
que le secrétaire d'État pour les affaires d'AIlemagne était un agent
d'État indépendant des autres organismes publics.
Tegenover deze apodictische voorstelling van zaken stel ik een
andere, op aanteekeningen steunend, die bij vroegere gelegenheid
door mij over dit onderwerp zijn gemaakt. Het lijkt me volstrekt
niet moeilijk ze te kunnen completeeren.
131
De eerste secrétaires en langue allemande zijn om te beginnen
noch Hans Kreutter noch Pierre Scharberger geweest, zooals hier is
aangegeven. De eerste komt al onder het gouvernement van Marguerite
d'Autriche voor en het heeft er allen schijn van, dat deze werkelijk
de allereerste is geweest. Terwijl we nl. in de bezetting van den
Conseil privé van Dec. 1516, bij M. Bruchet, Marguerite d'Autriche
(Lille 1927) p. 65 vermeld, slechts 3 secretarissen vinden opgegeven,
en opvallenderwijze in de door A. Walther, Die burgundischen
Zentralbehörden (Leipzig 1909) s. 199 afgedrukte kanselarijverordening
van dezelfde maand zelfs geen enkele wordt genoemd, treft men
in de ordonnantie van een half jaar later, d.d. 23 Juli 1517, waarbij naar
aanleiding van het vertrek van Karei V naar Spanje een Conseil privé
tot bijstand der Gouvernante wordt gevestigd, niet minder dan 8
secretarissen aan, waarvan 7 met name genoemd en een alleen met
Secrétaire espaignart aangeduid (zie Recueil des ordonnances, 2e s.
I p. 578). Het lijdt geen twijfel, of van de genoemden is Richard
Barradot de secrétaire allemand geweest, waar we later een naam
genoot van hem als secretaris van den paltsgraaf van Beijeren zien
optreden (K. Lanz, Staatspapiere zur Geschichte des Kaisers Karl V,
s. 207). Vertrekt Karel V 3 jaar later naar Duitschland voor de
Keizerskroning, dan wordt er opnieuw een Conseil privé gevormd,
nu zelfs van 14 secretarissen buiten den ook dan weer ongenoemden
secrétaire espaignart, onder welke 14 in de plaats van den daar niet
meer voorkomenden Barradot een Alexander Scheweys wordt genoemd,
wiens naam duidelijk er op wijst, voor welke functie hij aan het
secretariaat van den Conseil privé was verbonden (Ree. des ord.
2e s. 11 p. 28).
Hieruit volgt tevens, dat de secrétaire allemand onder den
Conseil privé behoort en ook na de stichting van den afzonderlijken
Conseil d'État in 1531 is dit zoo gebleven. Er kan geen sprake van
wezen, om met Laloire het waarschijnlijk te achten, dat deze functionaris
in dit tijdperk onder den Conseil d'État ressorteerde, vermits de op
eenvolgende instructies van deze instelling van 1531, 1540, 1555 en
1559 steeds slechts één secretaris met name noemen, wien alleen in
de beide laatste een adjunct is toegevoegd, die daar ook genoemd
worden, maar nooit voor „les affaires d'AIlemagne" hebben gediend.
Trouwens de secretaris van den Conseil d'État ressorteerde evenzeer
onder den Conseil privé: het 11e art. der instructie van den Conseil
d'État bepaalt uitdrukkelijk, dat hij de depêches zal opstellen volgens
de genomen besluiten „par l'advis, conseil et assistence et selon Ia
qualité et grandeur des matières avecq les minutes et dictiés dudt chief
du Privé Conseil" (bijv. Ree. des ordonnances 2e s. IV p. 229).
