34
Intusschen verheug ik mij over de samenstelling en vaststelling
dezer Lijst, omdat zij ligt in de lijn, die ik mij bij het ontwerpen van
het artikel 5 der Archiefwet voor de wijziging, daarin onlangs aan
gebracht, gedacht heb.
Dit geeft mij nog aanleiding om eenige woorden te zeggen over
de opmerking, door prof. mr. R. Fruin in de laatste aflevering van
jaargang 1927/1928 van het Archievenblad aan mijne bijdrage op
blz. 165 vlg. van dienzelfden jaargang gewijd. Zij betreft eigenlijk
drie verschillende punten.
Vooreerst zou ik mij ten onrechte beroepen op een uitspraak van
mr. Muller, dat de ratio legis is, dat openbare archieven buiten den
handel zijn, in zooverre dat deze uitspraak niet zou betrekking hebben
gehad op het in behandeling zijnde ontwerp-archiefwet, maar alleen
op de zeven artikelen over de extra-commercialiteit, die op dat
oogenblik in behandeling waren. Het is volstrekt niet mijn bedoeling
om hierover met prof. Fruin den strijd aan te binden, want we komen
daarbij op gevaarlijk terreinde uitlegging van woorden van iemand,
die tot ons leedwezen niet meer tot de levenden behoort, en eigenlijk
alleen bevoegd is om te beslissen, wat zijn bedoeling is geweest.
Intusschen meen ik mij wel te mogen veroorloven even aan te duiden,
waarom mijn opvatting van de woorden van mr. Muller een andere
is, dan die van prof. Fruin. Ik zal trachten zoo kort mogelijk te zijn,
maar dezelfde kortheid van mijn bestrijder zal ik niet kunnen betrachten.
In de eerste plaats verwijs ik naar de Notulen van de Bijeenkomst
van Rijksarchivarissen van 16 December 1908,1) en nog meer in het
bijzonder naar de „Beschouwingen van mr. R. Fruin naar aanleiding
van de voorstellen van den Voorzitter tot wijziging van het ontwerp
der Vereeniging van Archivarissen, December 1908",2) waarop ook
prof. Fruin zich beroept. Waarover is echter op de Bijeenkomst van
16 December gestemd? Volgens de notulen over de vraag, of het
beginsel der extra-commercialiteit al dan niet in de wet zal worden
opgenomen. Volgens mij niet over de vraag van de extra-commer
cialiteit zelve. Mijn indruk is steeds geweest, dat men het vrijwel
eens was over het beginsel der extra-commercialiteit, maar dat men
een verschillend standpunt innam tegenover de vraag, of het wenschelijk
en doelmatig was het beginsel uitdrukkelijk in de wet uit te werken.
Van de 5 voorstemmers kunnen wij wel als vaststaand aannemen,
dat zij vóór het beginsel waren, het zelfs in de wet wilden opnemen,
maar van de 5 tegenstemmers weten we niet, of zij tegenstanders
van het beginsel dan wel van het wenschelijke om het in de wet op
Verslagen 1908 blz. 234 tot 244.
2) Verslagen 1908 blz. 279, bijzonder 293 tot 295.
35
te nemen waren. In de notulen wordt het als verrassend voorgesteld,
dat tot tweemaal toe de stemmen staakten. Voor mij is dit nooit
verrassend geweest, want ik meen wel te mogen aannemen, dat de
medestemmenden zich vooraf een goed oordeel hadden gevormd over
deze vraag, en dat alleen de omstandigheid, dat de stemmen staakten,
niet in staat was dat oordeel te wijzigen. Indien de tweede stemming
plaats had gehad na de behandeling van de afzonderlijke artikelen,
dan had ik (ik schaam mij niet dit te erkennen) ook tegen gestemd,
niet omdat ik tegenstander van het beginsel was, maar omdat mij
toen duidelijk voor oogen stonden de moeilijkheden om het beginsel
behoorlijk uit te werken in eenige wetsartikelen. In ieder geval heb
ik bij de opstelling van mijn bijdrage er alleen rekening mede gehouden,
dat de stemmen staakten niet over het beginsel zelf maar over de
wenschelijkheid om het in de wet op te nemen, en voorts dat mijn
indruk was, dat de meesten tegen het vervreemden van archiefstukken
waren, zoolang deze de eigenschap van archiefstukken nog bezaten.
Onder welke omstandigheden heeft mr. Muller nu de woorden ge
sproken, die ik met instemming aanhaalde? Bij de behandeling van
het eerste der zeven artikelen door den Voorzitter voorgesteld.
Daarbij betoogde mr. Muller: „dat de tweede alinea van dit artikel
geschrapt moet worden, immers deze wet spreekt alleen van openbare
archieven en de ratio legis is, dat openbare archieven buiten den
handel zijn. Alleen archieven in den strengsten zin des woord mogen
buiten den handel zijn. Belangrijk of onbelangrijk mag geen criterium
zijn. Dit zij alleen: archiefstuk of niet." Dit kan ik niet anders
opvatten dan aldus, dat mr. Muller hier niet bedoelde de ratio legis der
zeven artikelen, maar die van het geheele wetsontwerp. Hij wilde
het in behandeling zijnde artikel in overeenstemming brengen met
den geest van het wetsontwerp, het pasklaar maken voor invoeging
in de wet; hij zeidedeze wet spreekt alleen van enz., en zegt niet:
de ratio legis moet zijn, (d.w.z. na invoeging der zeven artikelen),
maar de ratio legis i s.
Over het tweede punt, dat prof. Fruin aanvoert, kan ik zeer kort
zijn. Niemand heeft er aan gedacht om het beginsel, dat ik als de
ratio legis beschouw, aan te voeren. Nemen wij even aan, dat het
beginsel der extra-commercialiteit niet in de wet is opgenomen, dan
behoeft toch nog volstrekt niet vast te staan, dat een daartegenover
gesteld beginsel in de wet tot uitspraak is gekomen. De wet zweeg
zij was op dit punt blanco, noch vóór noch tegen, al meen ik,
misschien dan ten onrechte, te mogen veronderstellen, dat bij het
ontwerpen van die wet is uitgegaan van het denkbeeld archiefstukken
zijn onvervreemdbaar. Ik vraag mij echter af, of het niet wenschelijk
