90
niet te vinden den proteste ende insinuatie gedaen by den voorseiden
Cornelis Valck, aen den persoon van wylen Jor. Nicolaes van Bos-
HUYSEN op den negenden October 1614. Compareerde mede alhier
den voorn, notaris Stempel, ende mede verclaert, dat de prothocollen
van wylen den notaris Valcke by desselfts weduwe zijn overgelevert
geweest aen wylen den notaris Mr. HuyBRECHT Willems sijns compts
gewesenen Meester, naer welckers afflyvicheyt desselffs prothocollen,
neffens de prothocollen van den voorseiden notaris Valcke zijn gebracht,
ten huyse ende comptoire, van wylen den notaris Mr. Wouter de
Witte alwaer deselve boven op den solder van den huyse in een
casse hebben gelegen, naer welckers door de voors. respective pro
thocollen zyn gebracht immers ten deele ende seer inordentelyck
ten huyse van Sr. Franchois de Witte, soone van voorsz. Wouter de
Witte, alwaer deselve seer confuselyck laegen boven in ende op een
earner op een houte bedtstede, alwaer van daen hy tweede deponent
deselve ten versoecke van den vorseyden Sr. Francois de Witte, heeft
gehaelt, in sulcker vougen als hy deselve aldaer heeft gevonden,
ende noch onder hem syn berustende, synde oock een deel van de
selve minuten (soo hy deponent naederhant verstaen heeft) met een
casse daer in deselve waeren leggende in den coopdach, die ten
huyse van den vorseiden wylen Mr. Wouter de Witte gehouden werde
vercocht geweest, sulex deselve voor een gedeelte hier en daer zijn
verspreyt, ende onbruyekbaer gemaeckt geworden, ende veele van
deselve niet meer te vinden en zijnsluitende hiermede haerluyder
verclaringen sonder arch ofte list.
Actum 15en Mey 1664." W. N. A.
De Kerkelijke Archieven als hulpbron voor de ge
schiedenis van den Opstand. Wie zich bezighoudt met
de geschiedenis van den opstand der Nederlandsche gewesten tegen
Spanje, doet daarbij steeds de onaangename ervaring op, dat de
voor dien tijd zeer incomplete archieven hem bij het nagaan van
gewichtige vraagstukken herhaaldelijk in den steek laten. De vooral
in den laatsten tijd ontwaakte belangstelling voor de kerkelijke
archieven en de maatregelen ten behoeve van een behoorlijk beheer
te dien opzichte genomen doen echter de hoop opleven, dat uit
die richting nog eenig licht zal vallen op questies, die tot heden
volslagen duister bleven. Vooral toch in den eersten tijd van den
opstand is er een zeer nauwe betrekking tusschen de kerkelijke en
staatkundige stroomingen en het is mij gebleken, dat ook in ge-
91
vallen, die het verder verloop van de beweging raken, deze
archieven belangrijke gegevens kunnen verschaffen. En hoewel het
zeker is, dat ook daaruit veel, wat betrekking heeft op de meest
bewogen jaren, is verdwenen, doet het in eenig opzicht toch aan
genaam aan te bemerken, wat en hoeveel wetenswaardigs er wel
geweest moet zijn. Dit toch kan een aanleiding en tevens een aan
wijzing zijn om te zoeken, wat daarvan misschien nog zou zijn terug
te vinden.
De synode, of, zooals men het geliefde te noemen, de „ver-
samelinghe der Nederlandtschen Kercken, die onder 't Cruys sitten
ende dergener, die door Duytsch- ende Oost-Vryeslandt verstroyt
sijn van den 4en tot den 13en October 1571 te Emden gehouden,
nam in de acta het volgende op
„48. Men sal mijn Heer van S(int-) Aldegqnde bidden in den
„naem van deser synodale versamelinghe, dat hij eene historie der
„dinghen, die in sommighe jaeren herwarts in Nederlandt gheschiet
„sijn, beschrijve ende voornamelicken van dien dinghen, die d'oprech-
„tinghe der kercken ende die vervolghinghe derselver, item die
„afwerpinghe ende wederoprechtinghe der beelden, die voolstandicheyt
„der Martelaeren, die gruwelicke oordelen Gots teghen de vervolghers,
„die veranderinghen der policien etc. aengaen,
„49. Doch alle kerekendyenaers sullen neersticheyt doen ende
„oek alle, die dit voornemen met haeren hulpe sullen connen voor
deren, dat sij neerstelick ondervraghen ende ondersoecken, al wat
„dese saecke aengaet, ende in schrift oversenden tot iemanden van
„dien, wylcke hiertoe vercoren sijn, wylcke dese dinghen daernae
„aen mijn Heer van S(int-) Aldegonde ghetr(o)uwelick sullen doen
„overbrenghen.
„50. T'Embden sijn vercorenChristophorus Becanus ende Cor
nelius Rhetius; te Wesel: Peeter de Riicke ende Carolus Niellius; te
„CuellenAdrian van Coningsloo ende Johannës Regius; te Aecken
„Johannes Christianus ende Johannes Heuckelom te Franckfoort: men
„Heer van Bailieul ende Sebastiaen Matte; te HeydelberchPetrus
„Dathenus ende Johannes Thaffinus; te FranckendaelCaspar van der
„Heyden ende Petrus Antony; te SchonawFranciscus du Jong; te
„S(int-) Lambrechts: Nicolais Schairbrouck."
Men mag aannemen, dat aan deze opdracht inderdaad gevolg is
gegeven en het is zelfs niet onwaarschijnlijk, dat bijv. de gedenk
schriften van Reael daarvan een uitvloeisel zijn geweest. Dat er in
de jaren, toen Alva's heerschappij nog vrijwel zonder verweer zich
J) Mr. HUYBRECHT WILLEMS, notaris 1623-1634.
2) Mr. Wouter de Witte, notaris 1625-1659.
Acta. Ms. Synodaal Archief. (Inv. JANSSEN, Nr. 3). Het verzoek der synode
aan Aldegonde is later nog eens herhaald. De resultaten zijn tot heden nog onbekend.
