14
huis kocht, aanspraak kon maken op de vroegere eigendomsbewijzen,
op de stukken betreffende renten, op dat huis gevestigd, hetzij zij
al of niet afgelost waren, op erfscheidingen, waarin over het huis
was beschikt, en diergelijke stukken meer. Zoo moest Spanje nu uit
zijne archieven afstaan de stukken, waarop het thans aan de Staten-
Ceneraal afgestane recht op Valkenburg, op Maastricht, op Heusden,
op stukken van Brabant etc. steunde, oude verpandingsbrieven van
die landen, akten van opneming en aflossing van renten er op enz.
Voorts werden vele stukken afgestaan betreffende de traktaten
tusschen den Keizer en den hertog van Gulik over den afstand van
Uelderland en akten van huldiging van den Keizer door verschillende
steden en districten van Gelderland. Maar de eigenlijke administra
tieve stukken liet Graswinckel onaangeroerd. Hoewel hij in het archief
der rekenkamer te Brussel was toegelaten, vermeldt de door hem
opgemaakte lijst geene enkele rekening. En wat hij van den Grooten
raad te Mechelen ontving, zijn niets dan copieën uit de origineele
registers van den Grooten raad, die zelf te Mechelen intact bleven
berusten. Eene splitsing van de archieven der centrale regeering
tusschen Noord- en Zuid-Nederland had niet plaats, hoewel het
vredesverdrag van Munster de mogelijkheid daartoe geopend had
de archieven bleven grootendeels ongereptde stukken, die er uit
gelicht werden, waren in hoofdzaak want er zijn natuurlijk wel
uitzonderingen de bewijsstukken, die de nieuwe souverein noodig
had om de juiste omgrenzing zijner rechten te kennen en die te doen
eerbiedigen.
Ook in het traktaat van 26 December 1661 komt een artikel
voor, dat op de archieven betrekking heeft, nl. art. 6, dat echter
bijna uitsluitend de strekking heeft om de gedeelten van archieven,
die ten gevolge van den oorlogstoestand naar elders vervoerd waren,
weder met de oorspronkelijke archieven, waaraan zij waren onttrokken,
te hereenigen„Alle papieren, chartren, documenten, registers, pro-
thocollen ende processen, die by wegen van feyten ofte militaire
executiën vervoert ofte andersints ontvreemt sijn van de magistraten,
rechteren ende plaetsen, daertoe deselve van outs behoort ende
gespecteert hebben, sullen wederzijts ter goeder trouwen ter aen-
maninge ende instantie van de geïnteresseerden werden gerestitueert,
daer het behoort, met dien verstande dat soodanige originele papieren,
chartres, registers, prothocollen ende andere documenten sullen moeten
worden gerestitueert aen de casteelen, steden, bancken, dorpen ende
gerechten, daertoe die respectiveiick specteren, ende dat aen d'andere
zyde ten reguarde van eenige gesepareerde onderbancken, dorpen,
gehuchten, gerechten etc. authentijcque ofte gevidimeerde copieën
15
ter vermaninge van deselve ende tot hare costen sullen werden uyt-
gegeven." Van verdeeling der archieven tusschen verschillende ge
rechtigden is hier geen sprake; er wordt alleen gehandeld over
plaatselijke archieven, en mocht het rechtsgebied van eene enkele
bank of een enkel gerecht tusschen twee souvereinen verdeeld zijn,
dan trad toch geene splitsing der archieven in, maar de partij, die
het archief niet onder zich had, kon te zijnen kosten afschriften van
de noodige stukken laten nemen.
Deze laatste zinsnede van art. 6 roert de kwestie reeds aan,
waarom het bij de splitsing van ééne administratie in meer andere
voor de archieven gaat. De heer OpoCENSKy stelt het voor, alsof het
hier het herkomstbeginsel geldt, maar dat komt mij niet juist voor.
Toen de groote oorlog geëindigd was met het uit elkander vallen
van de Oostenrijksch-Hongaarsche monarchie, zijn de archieven der
centrale organen dier monarchie voorloopig ongeschonden te Weenen
gebleven en beschouwd als het gemeenschappelijk eigendom der
successiestaten. Intusschen werden door verschillende dier staten
met Oostenrijk vredesonderhandelingen gevoerd, waarin ook de
quaestie der archieven ter sprake kwam. Oostenrijk, zegt OpoCENSKy,
stelde zich daarbij op het standpunt, dat het herkomstbeginsel in
deze te beslissen had, en in de onderhandelingen met Italië o.a. heeft
dat beginsel de zegepraal behaald. Diensvolgens heeft Italië alleen
de archieven van die instellingen, die gevestigd waren in het thans
geannexeerde gebied verkregen, maar de archieven der centrale
colleges, waaronder die gebieden ressorteerden, onaangetast gelaten.
Tchechoslovakye daarentegen heeft ook op gedeelten van de ar
chieven dier centrale colleges aanspraken doen gelden, hoewel die
colleges en die archieven gevestigd waren in steden of op plaatsen,
die niet tot het grondgebied van Tchechoslovakye behoorenhet
beroep van Oostenrijk op het herkomstbeginsel heeft het van de hand
gewezen. Mij dunkt, hier wordt aan het woord herkomstbeginsel eene
andere beteekenis dan de gewone toegekend; het wordt hier zoo
geïnterpreteerd, alsof het herkomstbeginsel zou medebrengen, dat
de archieven bewaard worden ter plaatse, waar zij gevormd zijn.
Maar dat het herkomstbeginsel heel wat anders beduidt, weten wij
allen, en ik behoef er hier niet op in te gaan. De plaats, waar de
archieven bewaard worden, is uit een oogpunt van archiveconomie
van ondergeschikt belang.
De groote strijd, waarom het bij de vorming der successiestaten
ging en waarom het in diergelijke gevallen altijd gaat, is dezezullen
de archieven der oude gemeenschappelijke administratiën tusschen de
nieuwe administraties verdeeld worden in strijd met het beginsel, dat
