44
Niet anders is het gelegen met de onderzoekingsreizen naar buiten-
landsche archieven, die thans reeds sedert jaren nu en dan van
rijkswege worden ondernomen. Ook deze belangrijke onderneming, die
reeds tal van nuttige resultaten heeft gebracht, is, toen Blok het initiatief
nam, dadelijk door De Stuers aangevat en doorgezetzij levert eene zeer
gewenschte aanvulling van de organisatie der Nederlandsche archieven.
Een laatsten dienst heeft De Stuers nog onlangs aan de organisatie
van ons archiefwezen bewezenhij is het geweest, die in de Tweede
Kamer met kracht heeft aangedrongen op de vaststelling der concept
archiefwet, die de door zijn beheer verkregen resultaten voor. goed belooft
vast te leggen. Moge het hem nog gelukken, de onverschilligheid der
regeering voor deze belangrijke aangelegenheid ten slotte te overwinnen
Zoo is de organisatie van het Nederlandsche archiefwezen geheel
vernieuwd. Ik kom nu tot eene tweede verdienste van De Stuers' beheer.
Door zijn krachtig initiatief en door zijn vasten wil zijn alle Nederlandsche
rijksarchieven gevestigd in nieuwe, doelmatige verblijven. Voor het Algemeene
rijksarchief en voor de rijksarchieven in Gelderland, Groningen, Noord-
Brabant en Drente zijn nieuwe gebouwen gestichtterwijl de oude Friesche
kanselarij, de Zwolsche Sassenpoort, de Haarlemsche vleeschhal, de Mid-
delburgsche abdij en de Minderbroederskerk te Maastricht hersteld en voor
archiefgebouwen ingericht zijn. Utrechts gebouw alleen is noch nieuw
noch merkwaardig; maar Utrecht beklaagt zich toch niet, want het heeft
er geheel geen reden toe.
Eene derde verdienstedoor De Stuers' zorgende hand zijn al deze
archiefdepóts langzamerhand bijna geheel gevuld door doelmatige uitstalling
der oude schatten, maar vooral niet minder door nieuwe aanwinsten. De
overneming der rechterlijke archieven sedert de Koninklijke besluiten van
8 Maart 1879 en 9 October 1883 heeft den inhoud van sommige depóts
meer dan verdubbeld, de schatten van allen zéér belangrijk vermeerderd.
De overneming der belangrijke notarieele archieven is zoodoende tevens
voorbereid en eerlang mogelijk gemaakt. En ook langs anderen weg is
de verrijking der rijksdepóts door De Stuers ter hand genomennooit
wilde hij zuinig zijn, waar het vermeerdering gold ook van onze weten
schappelijke schatten. Hij heeft kunnen doorzetten, dat Nederland de
eerste natie in Europa is geweest, die een deel der wereldberoemde hand-
schriften-verzameling van Sir Thomas Phillipps te Cheltenham heeft her
overd voor hare geschonden archiefdepóts. En toen hij later de gewichtige
aangelegenheid van de ruiling van archieven met België had doen ter
hand nemen, heeft hij zich persoonlijk moeite gegeven, om de onder
handelingen, die niet wilden vlotten, in het goede spoor te leiden.
Nog eene vierde en laatste verdienste van De Stuers voor het Neder
landsche archiefwezen verdient vermelding. Onder zijn beheer is de positie
45
der rijksarchivarissen zéér belangrijk verbeterd. De traktementen zijn
verhoogd, de aanstelling van gestudeerde personen is bevorderd, de publicatie
van geschiedbronnen aangemoedigd. Het dilettantisme is geweerdper
soonlijke verdiensten wist hij, als er aanleiding toe was, te beloonenhet
archivariaat is opgenomen onder de zuiver wetenschappelijke ambten. Zóó
is het geheele corps langzamerhand veranderd en geleid in nieuwe, hoogere
banen.
De periode van het beheer van De Stuers is voor het Nederlandsche
archiefwezen geweest een tijd van gedurigen voorspoed zonder eene enkele
schaduwwel terecht hangt zijn portret in het kabinet van den Algemeenen
rijksarchivaris! Met vaste hand hield hij zelf altijd de teugels; maar hij
mocht ze houden, moest ze houden, want niemand kende de kaart
van dit land zoo goed in alle bijzonderheden als hij. En hij hield ze niet
alleen met recht, ook met aller instemming. Want geen, die op dit gebied
een waarlijk nuttig doel nastreefde, zal zich ooit beklaagd hebben, als hij
het kabinet van den referendaris, dat velen slechts aarzelend durfden bin
nentreden, verliet. Geen nukkige en eigenwijze despoot was de heerscher
over het Nederlandsche archiefwezenzonder voorbehoud mocht men hem
den lof geven, dat hij, hoe vast zijne opvattingen ook waren, toch gaarne
raad vroeg" en raad aannam van hen, aan wie hij eenmaal zijn vertrouwen
had geschonken, dat hij altijd luisterde naar een ieder, die hem kwam
onderhouden over belangrijke zaken en dat zijn intelligent en helder inzicht
het belang verstond van elk plan, dat hem werd voorgelegd. En nog iets
mocht men hem roemend nageven: om de zaken was het hem bij de
regeling van het archiefwezen altijd te doen, met ruimen blik en zonder
vooroordeel overzag hij steeds het terrein, dat hij geheel beheerschte.
Zoo hebben velen De Stuers gekend en geëerd als den leider van
het Nederlandsche archiefwezen. Maar niet alleen geëerd: de krachtige
heerscher, die imponeerde, kon niet minder onderhouden en boeien. Want
zijn scherpe blik begreep aanstonds, en zijn spelend vernuft wist aan zijn
wederwoord een vorm te geven, die altijd pakte en dikwijls vermaakte.
Tallooze brieven van hem heb ik bewaard; want de lectuur was mij bijna
altijd een genot. Onbarmhartig eischte hij van zijne correspondenten
rekenschap over elk bezwaar, dat hij ontdekte in hunne plannen; maar
hij pakte die plannen aan en hij zette ze door. Geestig en
vrolijk spotte hij over wat hij niet gelukkig uitgevoerd achtte, en hij
bracht zijne bezwaren dan even in beeld met vlugge pen. Het nieuwe
zegel van het Utrechtsche rijksarchief, dat het rijkswapen vertoonde met
een bisschop als schildhouder, heeft het moeten ontgelden: fluks heeft
hij in een brief de ware verhouding van den Nederlandschen leeuw tot
den Utrechtschen bisschop geschetst. En als ik bezwaar maakte, hem, den
podagrist, te volgen tusschen de duistere bogen onder de groote zaal der
