186
Deze wel ietwat apodictische beweringen worden, wat aangaat inhoud,
omvang en strekking dier aanvulling, niet nader toegelicht. In een noot
wordt de dissertatie van van der Hoop, die van 1763 dagteekent, aange
haald en daarmede uit. Het is wel kenschetsend, dat de S. hiermede
meende te kunnen volstaan en zeker is het, dat wij er niet wijzer door
worden omtrent invloed en werking zelf van het Romeinsch recht, en
evenmin omtrent de wijzigingen, die het bracht.
Toch ontbreekt hieromtrent, of laat ik liever zeggen ten aanzien van
sommige bepaalde veranderingen, niet elke aanwijzing. Immers wij vinden
bl. 147 medegedeeld, dat een oude rechtsgewoonte bij het geding in zake
moord door eene keur van 1509 is afgeschaft. Voorts wordt daar gesproken
van enkele wijzigingen, die „regelden het inschrijven der kenningen en de
procedure daarbij op eene wijze, die alle fraude moest voorkomen". Heel
duidelijk is dit niet; wel moet ik zeggen, dat het mij niet is gelukt in de
keuren, in de betrekkelijke noot aangehaald, iets te vinden, hetwelk op
maatregelen tegen misbruik bij het inschrijven der kenningen, immers uit
spraken der schepenen, wijst.
Andere nieuwe voorschriften, zoo hooren wij, „verboden den schouten
knechten tapperijen te houden". Belangrijker inderdaad is de opmerking,
dat in de keur van 1536, die de oude poortdingen afschafte, een aan
vulling voorkomt, welke daarmede verband hield. En wel deze. Nu voor
de burgers niet meer vaste dagen voor zekere hen aangaande rechtzaken
waren vastgesteld, was voor vreemdelingen het voorschrift, dat zij in derge
lijke gevallen een eisch mochten instellen „opt stoepe", hetwelk in dezen
beteekent, ten allen tijde en niet voor de gewone vierschaar, onnoodig
geworden en werd dit bij de bedoelde keur afgeschaft. Of dit nu hetzelfde
is als hetgeen Blok daaromtrent meedeelt, n.I. dat zij „de bijzondere pro
cedure voor vreemdelingen" ophief, komt mij wel twijfelachtig voor.
Hoe dit zij, dit is toch zeker, dat eenige invloed van het Romeinsch
recht in dezen wel niet is aan te wijzen. En niet heel veel anders staat
het met de overigens wel belangrijke mededeeling, die wij bij den S.
(bl. 148 vlg.) vinden, omtrent den invloed der Instructie in 1503 door
Philippus Wielant ontworpen voor Haarlem, doch die aldaar niet kracht
van wet heeft gekregen.
Het is, in verband met het feit dat te Leiden dit geschrift bekend is
geworden, natuurlijk niet onmogelijk, dat het eenigen invloed bij de samen
stelling van het keurboek van 1545, Blok neemt aan, dat dit bij het
voorafgaande van 1508 nog niet het geval kan zijn geweest heeft
Al was het maar alleen daarom, dat eenige controle op een schrijver uit
de 18e eeuw over deze onderwerpen in een wetenschappelijk werk van onzen tijd
onmisbaar, en in dit geval gemakkelijk uitvoerbaar was door vergelijking met Fockema
Andreae's boek: Het Oud-Nederlandsch Burgerlijk recht, van 1906.
187
geoefend. De daarvoor aangevoerde bewijzen zijn niet zeer klemmend,
immers van „letterlijke overeenstemming" der betrekkelijke wetsbepalingen
is mij niet gebleken, al moet worden toegegeven, dat enkele onderwerpen,
in vroegere keurboeken niet geregeld, in dat van 1545 een regeling hebben
gevonden, welke punten van overeenkomst aanwijst met die in de Instructie
voorkomende. Meer niet. En dit kan in zooverre niet afdoen, omdat de
testamentaire voogdij, waarover het in de betrokken bepalingen hoofd
zakelijk gaat, niet alleen in Leiden, maar in denzelfden tijd, zij het dan
hier iets vroeger daar wat later, in Holland zich vertoont en de bij testa
ment benoemde, „gecoren" voogden naast de geboren gewoon worden
Op zich zelf vind ik dit punt nog niet van groot belang, maar wel
wordt de geheele zaak van verdere strekking, omdat de S. dit alles aan
haalt ten bewijze van den steeds meer doorwerkenden invloed van het
Romeinsche recht. Ik zal dien, bepaaldelijk voor Holland, natuurlijk aller
minst ontkennen, ook niet dat hij in de 16e eeuw steeds sterker wordt;
maar naar 't mij wil voorkomen, tast de S. mis, waar hij het terrein der
algemeenheden verlaat, en ook op dat terrein is hij in zijne uitspraken
niet heel gelukkig.
Immers waar Blok (bl. 148) bijv. schrijft, dat de „Instructie" hij
noemt het een nieuw wetboek voor Haarlem „Vlaamsche rechts
beginselen van dien tijd, die voor een goed deel op het Romeinsche recht
berustten, (stelde) in de plaats van de oude, die men te Haarlem volgde",
lees ik bij Fruin „Het is in hoofdzaak nog middeneeuwsch, Germaansch
en geestelijk recht, dat ons hier in korte maar duidelijke rechtsbepalingen
ontvouwd wordt", terwijl hij daarbij erkent, dat „waar het straf- en politie
recht geldt" en „hier en daar ook in de titels over Erfrecht en Voogdij"
„de invloed van het Romeinsch-keizerlijk recht reeds zichtbaar (is)" 2). Daar
gelaten nu, de bewering omtrent de „Vlaamsche rechtsbeginselen", die
toch wel, zooals zij door Blok zonder meer is neergeschreven, weten
schappelijke waarde mist en historisch a priori onjuist schijnt men
denke bijv. aan de nabijheid van het pays de droit coutumier, geheel Noord-
Frankrijk, waar de invloed van het Romeinsche recht in ieder geval niet
zoo overwegend was als later in Holland de stellingen van Fruin ver
schillen toch nog al aanmerkelijk van die van Blok.
Iets dergelijks is het geval met betrekking tot verhooging van de
leeftijdsgrens voor de meerderjarigheid, en wel ten slotte van 21 op 25
jaren. Ik zie er nu van af, dat de verhooging tot 21 jaren werd vast
gesteld in het Keurboek van 1545, en die tot 25 jaren bij een latere
keur van 1566, zoodat het voorschrift der Instructie in ieder geval niet
1) Zie hierover Fockema Andreae, aangeh. werk, II, bl. 226 vlg.
2) Mr. J. A. Fruin. Instructie voor de stad Haarlem. Inleiding, bl. 41.
