144
Uiterlijk ziet dit werk er zeer verzorgd, men zou bijna zeggen eenigs-
zins Haagsch, uit. De druk is goed en royaal, wat juist voor een derge
lijk lexicon noodig is om tot lezing op te wekken, en vele aardige
illustraties, vooral van de oude stad, verhoogen de aantrekkelijkheid van
dit boek niet weinig. De vaardige pen van den schrijver, die zelfs deze
stof onderhoudend weet te bewerken, en de speurzin van den historicus,
die geen vreemdeling is in „die Haghe", hebben samen zijn boek gemaakt
tot een zeer te waardeeren bron voor de geschiedenis dier stad.
H. C. H. MOQUETTE.
Giuseppe Bonelli. L'archivio Silvestri in Calcio. Geillustreerd.
XII -f- 122 blz. folio. Torino, Fratelli Bocca editori. 1912.
De opvatting, dat archieven niet behooren te worden afgesloten als
geheimzinnige rommelkamers, maar veeleer beschouwd moeten worden
als publiek domein, onmisbaar voor de nieuwere geschiedvorsching, die
zooveel vraagstukken op breederen grondslag ging behandelen dan tot
voor betrekkelijk korten tijd gebruikelijk was, die opvatting vond in
Italië schitterenden steun in de liberaliteit van Leo XIII, die het Vaticaansch
geheim-archief in den ruimsten zin voor onderzoek open stelde. Wel werd
dit voorbeeld ver van algemeen nagevolgd door de Romeinsche bezitters
van particuliere verzamelingen en opent zich menige archiefdeur nog altijd
slechts na dringend en aanhoudend kloppen voor een enkelen pionier
maar de stap, waarop het aankwam, was gedaan en vestigde de bestaans
voorwaarden voor wetenschappelijke instituten van bijna elke nationaliteit.
Een sprekend getuigenis van het wetenschappelijk vertier binnen de muren
van het Vaticaansch archief geeft het feit, dat van den Guide aux archives
du Vatican, samengesteld door dr. G. Brom, binnen een jaar na het ver
schijnen een tweede oplaag noodig was.
Het nieuwe gouvernement bracht een geheel moderne regeling van
het Italiaansche rijksarchiefwezen, waardoor het mogelijk werd, dat nog
andere centra van archiefonderzoek ontstonden dan Rome alleen. De
ijverige administratie van het rijksarchief te Milaan wekt belangstelling
in de daar berustende verzamelingen door het publiceeren, in de laatste
jaren, van een uitvoerig jaarboek.
Naast deze verblijdende activiteit nu springt de angstvallige terughou
dendheid van de bezitters van particuliere archieven te meer in het oog
en verdient elk teeken van veranderde gezindheid der genoemde bezitters
zeer de aandacht. Met blijdschap mag hier dus het verschijnen worden
aangekondigd van een werk over het archief Silvestri in Calcio, hoezeer
ook te bejammeren valt, dat deze publicatie nog geenszins een openstelling
145
beteekent van de verzameling zelf voor meer algemeen geschiedkundig
onderzoek.
Het archief Silvestri bestaat voornamelijk uit documenten der graven
Secco, betrekking hebbende op hun heerlijkheid Calcio in Lombardije
en in het kasteel van dien naam achtergelaten, toen dit in andere handen
overging. De commendatore Emilio Silvestri, de tegenwoordige
eigenaar, droeg de ordening en beschrijving van het archief op aan
Giuseppe Bonelli, die de stukken vond in een min of meer systematisch
geordenden toestandde indeeling echter was zoo willekeurig en bovendien
zoo onvoldoende doorgevoerd, dat de voorkeur moest gegeven worden
aan een geheel nieuwe ordening. De stukken, die betrekking hebben op
de leden der familie Secco als zoodanig, werden bijeen gezocht, evenals
die, welke hen als heeren van Calcio raken, waardoor twee rubrieken
ontstonden: famiglia en signoria, terwijl het overblijvende een derde
serie vormt: de carte estranee, die niet rechtstreeks de familie Secco
aangaan.
Het eerste, nu verschenen, deel bevat de beschrijving der privileges
en brieven behoorende tot alle drie genoemde serieënde notariëele
instrumenten, de civiele en crimineele acten en de rekeningen en verant
woordingen worden in de volgende deelen beschreven, waarna een laatste
deel zal gewijd worden aan de stukken, verzameld door den commendatore
Silvestri, die niet behooren tot het archief Secco maar wel op Calcio
betrekking hebben (fondo Silvestri).
Na een uitvoerige uiteenzetting van de gevolgde werkwijze en een
historische beschouwing betreffende de familie Secco en de heerlijkheid
Calcio, volgt de beschrijving der stukken in deze orde: privileges:
familie (12781818), heerlijkheid (1376—1893), vreemde stukken 1355
1843)brieven: familie (15371843), heerlijkheid (15131862), vreemde
stukken (15301835). De nummering loopt door en in elke afdeeling
zijn de beschrijvingen chronologisch geordend, terwijl de smaakvolle wijze
van afdrukken er veel toe bijdraagt om het verkrijgen van een overzicht
van de rijke en heterogene stof gemakkelijk te maken. Hoe welvoorzien
het archief oorspronkelijk moet geweest zijn, kan hieruit worden opgemaakt,
dat het vele overgeblevene, naar de zeer aannemelijke gissing van den
bewerker, slechts een rest is, die volgens vroegere opvattingen het ver
voeren naar elders niet waard was.
De beschrijvingen zelf kunnen geen aanspraak maken op geheel
onvermengden lof. Wel wordt in de inleiding prijzend gewag gemaakt
van de Handleiding van mrs. Muller, Feith en Fruin, die door den
heer Boneli.i zelf met dr. Vittani voor Italiaansche behoeften werd bewerkt
en van noten voorzienmaar een van de voornaamste daarin voorkomende
regels, welke op grond van het doelverschil nadrukkelijk onderscheidt
