174
het meeste en het beste hadden geleverdimmers alleen het beste, dat
kritiek verdragen kan, geeft in billijkheid de volle maat van hetgeen wel
licht verbeterd zou kunnen worden.
Allereerst dacht ik aan het werk van onzen chef, den heer Van
Riemsdijk. Het voortreffelijke boek over de griffie der Staten-Generaal,
dat in 1885 verschenen is, geeft tot in de kleinste bijzonderheden geheel
volledige inlichting over de inrichting van de administratie der Staten-
Generaal, zooals die onder den griffier door verschillende ambtenaren werd
geleid. Het nog veel moeielijker en bewerkelijker, ook lijviger geschrift
(754 blz.) over de kanselarij der Hollandsche graven, dat den heer Van
Riemsdijk lange jaren (tot 1908) heeft beziggehouden, daalt nog meer in
bijzonderheden af en schetst ons de geheele, zeer belangwekkende ontwik
keling van dit weinig gekende middeleeuwsche bestuurslichaam.
Ik roemde deze twee werken zooeven als het allerhoogste werk op ons
gebied van die qualificatie neem ik niets terug. Maar wel heb ik er iets
bij te voegen uit het oogpunt der praktijk. Het boek over de griffie heeft,
voor zoover naar buiten gebleken is, geene aanleiding gegeven, dat de
organisatie en de beschrijving van het archief der Staten-Generaal, waar
voor het boek toch zeker als voorarbeid bestemd was, ter hand is genomen.
Het boek over de kanselarij is gelukkiger geweest in het deel zelf is als
bijlage (231 blz.) opgenomen de beschrijving van de 121 kanselarij registers
der grafelijkheid.
Thans mag ik de vraag stellen heeft de jarenlange geduldige arbeid
van onzen leider, van ons archiefstandpunt gezien, voldoende nut gedaan
Het eerste boek heeft tot geen resulaat geleid, het tweede tot een gering.
En was het voor de ordening en beschrijving dezer 121 deelen inderdaad
bepaald noodig, eene voorstudie te maken van 23 jaren Had deze nuttig
bestede tijd toch niet nog nuttiger besteed kunnen worden, b.v. door het
levend maken van den reuzenarbeid, aan het boek over de Griffie besteed,
door de uitvoering van het uitgewerkte plan in de praktijk
Veel gunstiger uit een praktisch oogpunt staat het met de werkzaamheid
van Mr. Fruin. Hij heeft niet, zooals de heer Van Riemsdijk, vooraf uit
voerige historische overzichten in het licht gegeven hij is dadelijk begon
nen met de bewerking der inventarissen zeiven. Vijf inventarissen heeft hij
in de zestien jaren van zijn ambtswerk uitgegeven. In 1897 heeft hij het
archief van Reimerswaal (bestaande uit 8 deelen, 137 charters en 19 stukken)
beschreven in een fraaien inventaris (6 blz. inleiding, 13 blz. inventaris,
70 blz. regestenlijst en 32 blz. indices). In 1902 kwam het archief der
Middelburgsche abdij (bestaande uit 1264 charters, 19 deelen en 66 stukken)
aan de beurthet is beschreven in een zwaren inventaris (40 blz. inleiding,
103 blz. inventaris, 400 blz. regestenlijst en 97 blz. indices); de spaar
zame overblijfselen van het archief der beroemde abdij zijn daarin op
175
waarlijk voortreffelijke wijze behandeld. In 1904 is het archief der
middeleeuwsche Staten van Zeeland (bestaande uit 258 deelen, 105 charters
en 195 stukken) beschreven in een inventaris (24 blz. inleiding, 44
blz. inventaris, 210 blz. regestenlijst, 30 blz. indices), die dit, vooral
door de bewaarde middeleeuwsche rekeningen belangrijke archiefje geheel
tot zijn recht doet komen. In 1909 kwamen de rekeningen der grafelijk
heid van Zeeland (1237 deelen en c. 550 stukken en charters) aan de orde
bij de publicatie van een lijvigen inventaris (11 blz. inleiding, 202 blz.
inventaris, 235 blz. regestenlijst en 59 blz. indices), die vooral belangrijk
is door de bijzonderheden over de geschiedenis der grafelijke beden in
Zeeland, die hij (ook in verscheidene tabellen en eenige bijlagen) geeft. In
1911 eindelijk zijn de grafelijke leenregisters (5 deelen) beschreven in een
inventaris (32 blz. inleiding, 3 blz. inventaris, 267 blz. regestenlijst en 69
blz. indices), die eigenlijk nog behoort bij den vorigen. Dit deel voltooit
deze serie inventarissen, die als modellen van bewerking eene blijvende
waarde zullen behouden. Ik vermoed, dat de inventarisatie van de middel
eeuwsche bescheiden van het Zeeuwsche depot hiermede geheel is afgeloopen
en dat thans geen middeleeuwsch archiefstuk in het depot meer onbe
schreven is.
Thans weder enkele vragen. De publicatiën van Mr. Fruin leveren alles
zins superieur werkzij vertegenwoordigen ook een zeer respectabelen,
zorgvollen arbeid, met toewijding ondernomen en met groot geduld ten
einde gebracht. Evenwel, is het met alle bewonderende waardeering en met
alle hartelijke dankbaarheid niet te betreuren, dat deze onverdroten arbeid
van een zeer bekwaam man is besteed aan het archiefje van een klein
stadje, aan het jammerlijk gedecimeerde archief eener beroemde abdij,
aan het kleine archief van Prelaat en Edelen, aan de Zeeuwsche rekeningen
der grafelijkheid, die in Den Haag thuis behooren, en aan de ontleding
der leenregisters, die stellig niet zonder belang zijn, maar toch van dien
aard, dat ik gemeend heb, ze uit de regesten van het archief der bisschoppen
geheel te moeten weglaten Bescheidene vragen, die toch wellicht over
weging verdienen buitengewoon gedetailleerd werk, zooals deze inven
tarissen leveren, schijnt mij slechts gemotiveerd bij archieven van den aller-
eersten rang. En deze vraag schijnt nog klemmender, nu het hoofdbestand
deel van het Zeeuwsche depot, het archief der Staten van Zeeland, nog
onbeschreven al dien tijd lag te wachten. Nog eene vraag voegt zich
daarbij. De voortreffelijk en overvloedig toegelichte beschrijving der
Zeeuwsche rekeningen levert een waren schat van gegevens voor de ge
schiedenis der Zeeuwsche beden heeft de Zeeuwsche archivaris nooit de
behoefte gevoeld, om deze nu eenmaal bijeengebrachte gegevens te ver
werken tot een hoogst leerzaam boek over de Zeeuwsche beden, dat hij
alleen (en met gemakons had kunnen schenken
