226
Grundsubstanz eintreten sollte, Zerstörungen durch die Zersetzungsprodukte
nicht zu befürchten, da hierbei nur schwache organische Sauren entstehen.
In der Ausführungsart gewahrt dieses Verfahren dieselben Vorteile wie
die Zaponierung. Nahere Mitteilungen können jedoch erst gemacht werden,
wenn das Verfahren nach alien Richtungen hin etngehend ausgearbeitet
und gepriift worden ist.
Das Amt hofft, mit vorstehendem Bericht dem im Schreiben vom
21. Oktober 1908 zum Ausdruck gebrachten Wünschen entsprochen zu
haben; es ist aber auch weiterhin sehr gern bereit, etwa noch zweifel-
hafte Punkte aufzuklaren und etwaige Fragen nach besten Kraften zu
beantworten. Ew. Hochwürden wollen sich ohne Bedenken behufs Ein-
holung von Ratschlagen usw. in der schwebenden Frage hierherwenden,
sobald welche erforderlich werden sollten.
Anfang nachsten Jahres wird das Amt eine Flasche Cellitlösung zur
Vornahme eigener Versuche übersenden.
A. Marten?.
11. Herstellingsmethoden in de Vaticana toegepast.
a. Aanwending van gelatine tot restaureering van vervuurde
perkamenten handschriften.
Wij bedienen ons tegenwoordig van een soort gelatine, dat een Fransch
etiquette draagt en in Rome als gelatine „della marca d'oro" bekend is.
Zij is zuiverder dan de andere kwaliteiten, maar zwakker. Vroeger ge
bruikten wij de „Gelatine Heinrichs für Lichtdruck" van de Duitsche
gelatinefabrieken van Hoechst a.M. Zij is minder zuiver en moet daarom
gewasschen worden, doch beveelt zich aan door haar sterkte. Naar te
hopen is, zullen wij mettertijd nog zulke kwaliteiten krijgen, die zich èn
door grootere zuiverheid en doorzichtigheid, èn door sterkte en onveran
derlijkheid aanbevelen.
De gelatine-oplossing moet steeds versch zijn en daarom in kleine
kwantiteiten voor iedere bewerking opnieuw worden klaargemaakt. Hiervoor
hebben wij noodig een spirituslampje, boven welks vlam zich een grooter
metalen of aarden bakje met gewoon water bevindt, verder een klein
porceleinen pannetje met een steel, van 3 cM. hoogte en 8 cM. middellijn,
dat in het bakje met water gezet kan worden.
In dit porceleinen pannetje komen 6 gram gelatine en 50 gram gedis
tilleerd water De gelatinebladen van 6 gram worden met een schaar
in stukjes van 2 cM. geknipt, welke dan in dit porceleinen pannetje in de
i) De verhouding van deze beide stoffen moet genomen worden naar de
hoedanigheid van het perkament. Het sterkere perkament vordert een sterkere oplos
sing, het zwakkere een dunnere.
227
50 gram koud gedistilleerd water twee uren moeten blijven liggen. Gedu
rende dezen tijd zuigt de gelatine een zeker quantum water op. Na twee
uren wordt de gelatine met het overgebleven gedistilleerde water in een
glas gegoten en de hoogte' van den inhoud aan den buitenkant van het
glas met verf of inkt aangegeven. Dan wordt het niet geabsorbeerde deel
van het gedistilleerde water uitgegoten en de uitgezette gelatine 5 a 6
maal met gewoon water begoten en door persen en roeren uitgewasschen.
Hierna wordt de gelatine uitgeperst en tot aan het genoemde merkteeken
aan het glas gedistilleerd water er op gegoten.
Nu wordt eindelijk de gelatine met dit quantum gedistilleerd water
uit het glas in het in den aanvang genoemde porceleinen pannetje gegoten,
dat nu in het met koud, gewoon water gevulde bakje boven hel spiritus
lampje tot 45 a 50 graden verhit wordt, waarbij de gelatine, om sneller
en lichter opgelost te worden, wordt omgeroerd. Nadat ze volkomen is
opgelost, vormt zich op de oppervlakte een verdikking, een soort vel.
Daarin steekt men een penseel met een veeren schacht, draait het een
weinig rond, zoodat het vel er aan blijft hangen en er gemakkelijk en
geheel en al uitgetrokken en verwijderd kan worden.
De zoo klaargemaakte gelatine dient slechts voor de restauratie van
die perkamenten bladen, waarop het schrift zelf door het uitvreten van de
inkt en verrotting zoo geschonden of verzwakt is, dat het repareeren er
van door geschikte blaadjes perkament niet mogelijk is.
Bevinden zich in een overigens goed gebonden en goed bewaarden
band slechts weinig zulke beschadigde bladen, dan kan een bekwaam
vakman bij de noodige voorzichtigheid de straks te beschrijven restauratie
doen zonder den band uit elkaar te nemen, wanneer hij onder het te
bewerken blad een dunne zinkplaat legt. Moeten echter zeer kostbare
handschriften gerestaureerd worden, of zijn deze versierd met miniaturen,
dan verdient het de voorkeur om eerst het handschrift uit elkaar te nemen.
Op het blad van het handschrift, dat met gelatine moet worden
gerestaureerd, moet eerst aan een klein stukje van een letter de sterkte
van de inkt onderzocht worden. Het spreekt van zelf, dat zulk een stukje
gekozen moet worden, waarvan de verzwakking geen noemenswaardige
schade veroorzaken kan. Heeft de inkt zich tamelijk sterk in het perkament
ingevreten, wat meestal het geval zal zijn, dan moet in de eerste plaats
het blad voorzichtig glad gemaakt worden.
Hiervoor moet eerst het perkament een weinig bevochtigd worden,
om het week en smijdig te maken. Bij kostbare handschriften en bij die,
waarvan de inkt niet heel duidelijk is, geschiedt dit door middel van een
zinken kast van 57 cM. breedte, 31 cM. hoogte en 47 cM. diepte. Vijf
zijden daarvan zijn gesloten en de breede voorkant is open, kan echter
ook door een van boven ingeschoven deksel gesloten worden. Van binnen
