54
welke plaats hij te doen heeft, b.v. bij personen het geboorte- en sterfjaar,
de vermelding van ambten enz.bij plaatsen de aanduiding (stad) of (dorp),
zoo noodig ook de plaats waar deze gelegen zijn, enz. Maar in elk geval blijft
het gewenscht, dat deze mededeelingen verband houden met het karakter
van het boek en met het tijdvak der geschiedenis, dat in het werk, waarop
de index is samengesteld, behandeld wordt. Indices van persoons- of
plaatsnamen, hoe goed ook bedoeld, mogen niet ontaarden in biographische
of aardrijkskundige woordenboeken. Zoo zou het werk van den auteur
bijzaak, dat van den samensteller van de indices hoofdzaak wordende
index zou dan geen wegwijzer meer in het boek, het boek daarentegen
een wegwijzer voor den index worden.
Nog ééne zaak, die bij alle drie de soorten van indices voorkomt,
zou hier besproken moeten wordende volgorde, bij het alphabetiseeren
in acht te nemen. Bij het alphabetiseeren van zaken zal hierover trouwens
weinig verschil van gevoelen kunnen bestaan, aangezien, zéér enkele
gevallen uitgezonderd, de namen wel zullen opgenomen worden naar de
hedendaagsche spelwijze, door welke methode zich bij het alphabetiseeren
geene twijfelachtige gevallen kunnen voordoen. Bij het alphabetiseeren
van persoons- en plaatsnamen is het echter anders gesteld. Aangezien dus
de vraag slechts de afzonderlijke indices betreft, is daaraan bij de behan
deling dier indices eene speciale paragraaph gewijd.
INDEX VAN PERSOONSNAMEN.
1. In den index worden opgenomen alle in den
archief-inventaris voorkomende persoonsnamen, de fa
milienaam en daarachter tusschen de voornamen.
De in de inventarissen voorkomende namen van samen
stellers, schrijvers en schenkers van stukken worden niet
in den index opgenomen.
Van de drie indices is die van persoonsnamen stellig niet de minst
belangrijke. Oogenschijnlijk is hij ook de eenvoudigstetoch doen zich bij
de samenstelling tal van vragen voor, die den arbeid ingewikkelder maken
dan men oppervlakkig zou vermoeden. De verschillende paragraphen,
aan den index van persoonsnamen gewijd, zullen van deze bewering het
bewijs leveren.
In den index worden opgenomen de familie- (of geslachts-) namen
met de voornamen (ook wel doopnamen genoemd) van alle in een inven
taris voorkomende personen. De vraag dient hierbij besproken, hoe ge
handeld moet worden met namen als Raad van State, Groote Raad
55
van Mechelen, Hoogheemraadschap van Rijnland enz.,
collegiën of lichamen, die een min of meer persoonlijken naam dragen,
zonder dat zij toch bepaald een persoon aanduiden. Het antwoord hierop
kan kort zijn. Wanneer een index wordt samengesteld, waarin uit
sluitend namen van personen worden opgenomen, mogen de narnen
van collegiën of lichamen, aangezien dit geene individueele personen
zijn, daarin niet voorkomen, maar moeten zij geplaatst worden in een index
van zaken. Als tegelijk echter niet een index van zaken gevormd wordt,
moet men deze namen tusschen de persoonsnamen plaatsenmaar de titel
van den index moet dan niet zijnIndex van persoonsnamen, maar:
Index van eigennamen.
Worden opgenomen de voornamen of de voorletters der
namen? Deze vraag heeft een onderwerp van overweging uitgemaakt,
voornamelijk aan de orde gesteld door de omstandigheid, dat in vele
nummers van de te behandelen inventarissen bij de familienamen geene
voornamen maar alleen voorletters worden vermeld. Met het
oog hierop zou, door het aannemen van het systeem van voorletters, de
mogelijkheid geopend worden, om den index geheel gelijkvormig in te
richten. Het is toch mogelijk de voornamen tot voorletters te verkorten; maar
zonder uitvoerig onderzoek (hetgeen in den regel niet gewenscht is) is
het daarentegen niet mogelijk, de voorletters tot voornamen aan te vullen,
en dus langs dien weg weder de gewenschte eenvormigheid te verkrijgen.
Na overweging is het echter gebleken, dat het systeem van voorletters
bij een index op een inventaris, wiens inhoud over verscheidene eeuwen
loopt, in de praktijk onuitvoerbaar is. Wanneer men toch denkt aan het aantal
voornamen, beginnende met de letter JJan (met zijne varianten Joan,
Johan, Johannes, en dikwijls voorkomende vertalingen Jean en John), Jacob
(met Jacobus en Jaques), Joost (met Justus), Jurrianus (met Joriaan), Jasper,
Jeremias enz. enz. nog daargelaten de toepassing dezer namen met vrouwe
lijke uitgangen op vrouwen, en wanneer men overweegt, dat de moge
lijkheid geenszins uitgesloten is, dat éénzelfde familienaam in den loop
der eeuwen met tien of twaalf dezer voornamen in een inventaris kan
voorkomen, dan komt men tot de overtuiging, dat het gebruik van enkel
voorletters in een index aanleiding zou geven tot hopelooze verwarring.
In ieder geval zou men, om de Jannen van de Jacobussen, de Joosten van
de Jurianussen van dezelfde familie te onderscheiden, willens of onwillens
genoodzaakt zijn, deze personen, behalve door hunne voorletters, nog door
eene nadere aanduiding van elkander te onderscheidenen hiermede zou
reeds de eenvormigheid, waarom het juist te doen was, verbroken zijn.
Maar er is meer. Ingevolge het hierna in 9 bepaalde, worden voor
namen, gevolgd door een patronymicum, met uitzondering van die tusschen
17951813, als hoofdnamen beschouwd en als zoodanig in den index
