96
medegedeelde opgenomen in den index van plaats
namen.
In deze wordt scheiding gemaakt tusschen eene corporatie of in
richting en tusschen het gebouw, waarin het gevestigd isin het eerste
geval wordt het woord in den index van zaken, in het tweede in den
index van plaatsnamen opgenomen. De huishoudelijke aangelegenheden
van een kerkgenootschap, de rekeningen van een klooster en van een
gasthuis, de werkzaamheden van de Momboirkamer enz., dit alles komt
in den index van zakendaarentegen wordt alles, wat het gebouw of het
vertrek aangaat, waarin een der vermelde inrichtingen gehuisvest is of
vergadert, en dat somtijds den naam dier stichting draagt, geplaatst in
den index van plaatsnamen.
Een paar voorbeelden kunnen het hier bepaalde toelichten. In een
inventaris komt voor de schenking van een legaat aan het weeshuis,
terwijl op eene andere plaats voorkomt de aanbesteding van een nieuwen
vleugel van het weeshuis. In beide gevallen is hier sprake van
het weeshuis, echter onder geheel verschillende omstandigheden: de
eerste maal wordt bedoeld eene stichting, die het verzorgen van weezen
tot taak heeft, de tweede maal een gebouw, bestemd voor het opnemen
van weezen, en dat, zoo noodig, kan vervangen worden door een ander
gebouw. Met de woorden het weeshuis als gebouw en het wees
huis als stichting worden dus verschillende zaken aangeduid. Dit wordt nog
duidelijker door de geschiedenis van het weeshuis te Utrecht. De stich
ting, in het leven geroepen door den kanunnik Everard Zoudenbalch,
werd gevestigd bij het (latere) Vreebrug in het St. Elizabeths-gasthuis.
Toen dit gasthuis in 1577 bij het beleg van het kasteel Vredenburg
zoo beschadigd was, dat het voor verdere bewoning gevaar opleverde,
verzocht en verkreeg in 1583 het bestuur van de stichting van de
Vroedschap de beschikking over het Regulierenklooster, welks gebouwen
sedert den naam dragen van het weeshuis. Ook de gebouwen van
de beide genoemde stichtingen zullen dus in den index van plaatsnamen
op twee plaatsen voorkomeneerst als gebouwen, waarin respectievelijk
een gasthuis en een klooster gevestigd waren, later als gebouw
en in gebruik voor een weeshuis.
Als tweede voorbeeld kan het woord erfhuis dienen. Wanneer
men den boedel van een overledene van de hand wenschte te doen,
werd door de overblijvenden erfhuis gehouden, d. w. z. de boedel
werd publiek verkocht. Maar het gebouw, speciaal voor dergelijke ver-
koopingen bestemd, droeg eveneens den naam van erfhuis (in lateren
tijd vervangen door het half Fransch-, half Hollandsche woord venduhuis).
Ook hier dus het gebruik van hetzelfde woord voor twee verschillende
97
doeleindenin het eerste geval eene zaak, erfhuis, verkooping, die in
den index van zaken geplaatst moet wordenin het tweede geval een
plaatsnaam, het erfhuis, het gebouw, die in den index van plaats
namen moet opgenomen worden.
Deze voorbeelden zouden met tal van andere vermeerderd kunnen
wordenterloops wil ik nog slechts wijzen op de te Utrecht bestaande
Ambachtsk a m e r, Momboirk a m e r, Finantiek a m e r enz., welke inrich
tingen niet onwaarschijnlijk hun naam ontleenen aan de kamer op het
stadhuis of elders, waar de beheerders van het Ambachtskinderhuis, van
de boedels der weezen of van de stedelijke finantiën hunne vergader
plaatsen of hunne kantoren hadden.
34. Namen van zaken, die verbonden zijn aan een
plaatsnaam, worden in den index van zaken opgeno
men, te'rwijl in den index van plaatsnamen eene ver
wij zing daarheen wordt aangebracht.
Talrijke malen komen in archief-inventarissen zaken voor, verbonden
aan den naam eener plaats, b.v. Sluisgeld aan de Weerdsluis;
Schuitenveer op Amsterdam; Kerkmeesters der Buur
kerk; Q ij zeikamer in Hasenberch enz. enz. In al die gevallen
worden de namen der zaken (Sluisgeld, Schuitenveer, Kerk
meesters, O ij zei kamer enz.), in den index van zaken opgenomen
maar in den index van plaatsnamen wordt bij de woorden Weerdsluis,
Amsterdam, Buurkerk en Hasenberch eene verwijzing naar
eerstgenoemde woorden aangebracht.
35. In den index worden bij serieën (resolutiën,
rekeningen, manualen enz.) de jaren aangegeven,
waarover de serie loopt. Ook in enkele andere
gevallen kan het nuttig zijn, bij zaken een of meer
jaartallen te vermelden.
Het opnemen van jaartallen in een index van zaken als algemeenen
regel vast te stellen, is ongewenscht; wat -reeds bij den index van plaats
namen over het opnemen van jaartallen is gezegd, is ook hier van toe
passing de geschiedenis eener zaak concentreert zich maar zelden om een
bepaald jaar, en den onderzoeker, die een bepaalde zaak tot onderwerp
zijner studie heeft gekozen, zal het in de meeste gevallen meer te doen
zijn, om alles te verzamelen, wat gedurende den loop der eeuwen over
zijn onderwerp te vinden is, dan om te weten, wat daarover in een bepaald
jaar is voorgevallen.
Toch doen zich gevallen voor, dat ook bij zaken de vermelding van
een of meer jaartallen niet alleen nuttig, maar zelfs beslist noodig is.
