276
verklaring overblijft, dan dat de Luiksche charters met vele andere middel-
eeuwsche oorkonden gemeen hebben, dat hetzij door de oorspronkelijke
opstellers, hetzij door de afschrijvers foutieve indictiecijfers zijn opgegeven
Bovendien zijn de indictiecijfers geenszins altijd eene eenheid te laag;
dikwijls zijn zij er eene te hoog. Ik heb daarvan vijf gevallen gevonden
1. Wauters II blz. 216: „Actum est hoc publice Leodii in capitolio
Sanctae Mariae Sanctique Lamberti anno dominicae incarnationis MCXXXIX,
indictione III, regnante domno Cuonrado secundo, anno regni ejus II,
ordinationis autem nostrae III". De indictie van 1139 is II, niet III.
2. Wauters II blz. 232„Actum est hoe anno ab incarnatione
Domini MCXLI, indictione V, anno IV regnante rege Conrardo". In 1141
was de indictie IV, niet V.
3. Wauters II blz. 311; „Actum Leodii III cal. decembris anno
incarnationis Domini MCXLVIIII, indictione XIII, regnante Conrado II,
anno regni ejus XII". Hier is het indictiecijfer alleen te verklaren, door
aan te nemen, dat de opsteller der akte zich van de indictio Bedana of
Constantinopolitana bediend heeft.
4. Wauters VII blz. 404„Anno incarnationis dominicae MCXCVII,
indictione prima, pontificatus nostri anno secundo". In 1197 was de indictie
XV in plaats van I.
5. Wauters VII blz. 552: „Actum apud Herke anno Domini mille-
simo ducentesimo vigesimo, mense februario, (indictione) IX, feria sexta
post octavas Purificationis beate Virginis". Ook hier is strijd tusschen
indictie en jaartal; in 1220 was de indictie VIII.
Hoe nu deze dateeringen verklaard moeten worden, hetzij door aan
te nemen, dat de indictio Bedana of Constantinopolitana gebezigd is, hetzij
door de veronderstelling, dat zij naar den Paaschstijl gedateerd zijn, hetzij
eenvoudig uit eene vergissing van den steller of den copiist, in elk geval
277
is het duidelijk, dat ook hier de verklaring van De Marneffe geen doel treft.
Eindelijk wijs ik nog op eenige stukken, waarbij in de dateering in
elk geval eene fout schuilt.
1. Wauters VII blz. 262: „Anno dominice incarnationis M°C°LIIH°,
indictione sexta". Hier zal voor „sexta" „secunda" moeten worden gelezen.
2. Wauters II blz. 520: „Facta est haec a nobis confirmatio coram
ecclesia Leodiensi III nonas decembris anno ab incarnatione Domini
MCLXXI, indictione VI, imperante Frederico Romanorum imperatore
glorioso, anno regni ejus XX, anno praesulatus nostri tertio". Deze akte
is gedateerd van 3 December 1171, toen het indictiecijfer IV of V was,
maar nooit VI kan zijn geweest (zie De Marneffe blz. 19 sub 8°).
3. Wauters II blz. 764„Anno ab incarnatione Domini MCLXXI,
indictione VI, imperante Frederico Romanorum imperatore glorioso, anno
regni ejus XX, presulatus nostri III". Hier is dezelfde fout bij de bereke
ning der indictie begaan als in nr. 2.
4. Wauters VII blz. 371: „dominice incarnationis anno M°C0XC°,
indictione Va". In het jaar 1190 was de indictie VIII.
5. Wauters III blz. 20: „Actum Verbi incarnati anno millesimo
centesimo nonagesimo secundo, indictione V, epacta IV, concurrente III".
In het jaar 1192 was de indictie niet V maar X.
Mijn onderzoek is ten einde. Had ik het ingesteld, vóór ik het opstel
van Callewaert aankondigde, ik had het ter wille van Luik gestelde voor
behoud, „dat het mogelijk is, dat dat gebruik (om het jaartal met Kerstmis,
het indictiecijfer met 1 Januari te veranderen) in de eene of andere kanselarij
werkelijk in zwang was", zeker niet gemaakt; maar na het onderzoek durf
ik dan ook met volle gerustheid verklaren, dat de bewering van De Mar
neffe, dat in de akten der bisschoppen van Luik tusschen 1079 en 1229
het jaartal veranderde met 25 December en de indictie met 1 Januari,
eene bewering, die strijdig is met den geest der Romeinsche indictie zelve,
allen grond mist. Dat daardoor ook de conclusies, uit het door De Mar
neffe ontwikkelde stelsel te trekken ten gunste van het gebruik van den
Kerst- in tegenstelling van den Jaarsdagstijl, vervallen, behoeft geen betoog.
III.
Over den jaarstijl in het Brabantsche gedeelte van het bisdom Luik.
In 1873 verscheen in de Bulletins de la commission
royale d'histoire (Série IV, t. I, p. 203) een opstel van Alph.
WautersA propos de la manière de compter que l'on
suivait dans la partie du Brabant r e s s o r t i s s a n t a
l'évêché de Liége. Er zou voor mij zeker geene aanleiding zijn
hier op dit lang vergeten opstel terug te komen, als niet H. Neus het in
zijn Rapport sur les travaux de chronologie publiés
In een der door De Marneffe aangehaalde stukken (blz. 13 sub 6°) schuilt
in de dateering in elk geval eene fout, althans als het stuk hetzelfde is, dat WAUTERS
vermeldt deel II, blz. 285, en waarvan hij (deel VII, blz. 247) bericht, dat het ook
in de Publications de la société d'archéologie dans leduché
de Limbourg is gepubliceerd, iets wat De Marneffe van z ij n bewijsstuk
verzekert. De volledige dateering luidt nl.„Actum est hoe ab incarnatione Domini
anno MCXLVII, indictione nona, regnante Conrardo anno regni ejus octavo". Het
achtste jaar van Koenraad III loopt nl. van 13 Maart 1145 tot 1146. Ik zou dus
geneigd zijn het stuk te brengen tot Januari of Februari 1146, toen het indictiecijfer
inderdaad IX was, en hier eene fout in het jaartal veronderstellen. Daarentegen moet
de akte, die De Marneffe in de eerste plaats aanvoert, en waarvan de dateering
luidt: „Actum Leodii VII kal. januarii anno ab incarnatione dominica MLXXIX,
indictione prima, anno Heinrici Romanorum regis XXVI", zeker tot 26 December 1078
gebracht worden, toen het 26e jaar van Hendrik IV, berekend van zijne ordinatio
(17 Juli 1053), liep, en schuilt dus de fout hier in de indictie.
Een zesde voorbeeld (Wauters II blz. 470) laat ik buiten bespreking, omdat
de dateering in elk geval fout is. Er staat nl. „III idus marcii, quod tunc erat caput
jejunii". Dit laatste nu is onmogelijk.
