170
archieven van alle steden door rijksarchiefambtenaren summier te doen
beschrijven en tevens de stadsbesturen in te lichten omtrent de wijze,
waarop de archieven verder geordend moesten worden, wilden zij de stad
van nut zijn; daarbij werd dan vooral gewezen op het praktisch nut,
dat de gemeente ook voor hare financiën uit haar archief trekken kan.
Zeven jaren duurde dat eerste onderzoek, en de toestand was toen op
de meeste plaatsen allesbehalve rooskleurig. Toen echter in 1895 tot
eene tweede inspectie besloten was, bleek de zorg voor de archieven veel
verbeterd te zijn. De door de archiefambtenaren gegeven wenken hadden
geholpende belangstelling in de archieven was opgewekt. Daarentegen
oefent het rijksarchief geen toezicht op de dorpsarchieven uit; alleen
wanneer het provinciaal bestuur (die Kreishauptmannschaft) bericht, dat
een dorp in het bezit is van belangrijke archiefstukken, treedt het archief-
personeel handelend op. De kerkelijke en de particuliere archieven verkeeren
in Saksen in denzelfden toestand als in Pruisen. Dr. Knapp, assessor
van het rijksarchief te München, behandelde de toestanden in de Zuid-
duitsche staten Beieren, Wurtemberg en Baden In de Beiersche Palts,
zoo berichtte hij, waren o. a. de gemeentebesturen aangeschreven inven
tarissen hunner archieven op te maken en in te zenden. Daarop was
in één district (Kusel) vanwege bet staatsarchief een onderzoek naar de
juistheid der gedane opgaven ingesteld, waarbij gebleken was, dat de
ingezonden inventarissen noch juist noch volledig waren; in alle ge
meenten, die bericht hadden geene oude archieven te bezitten, kwamen
archiefstukken voor den dag. Spreker wees tegenover deze treurige
ervaring op de gunstige resultaten, die in Baden door de Historische
commissie waren verkregen. Deze commissie, waarvan de directeur van
het Landesarchiv secretaris is, bestaat verder uit archiefambtenaren en
historici, en belast zich met het onderzoeken, inventariseeren en be
schermen der archieven, die niet onder deskundig beheer staan. In
Wurtemberg treedt op dezelfde wijze de „Kommission fiir Landesge-
schichte" op. Na nog een overzicht van de buitenlandsche toestanden
Over ons vaderland zeide de heer Knapp het volgende:
„In Holland finden wir zahlreiche trefflich verwaltete stadtische Archive; die
Gemeinden geniessen atisserdem dort auch in archivalischer Hinsicht sehr grosse
Selbsiandigkeit, so das Recht der Auf bewahrung der alteren richterlichen Urkunden
und Archive. Als unter der französischen Regierung die Zivilslandesregister ein-
geführt wurden, fiberwies man 1811 samtliche altere Kirehenbiicher der Gemeinde.
Ferner ist es in Holland Regel, dass die Stadte mit eigenen Archiven deren Kata-
loge publizieren. Die Archive kleinerer Gemeinden verwalten die Gemeindesekretare;
eine önterordnung jener unter die Reichsarchivare in den Provinzen kennt die
Gesetzgebung nicht, allein der Kommissar des Königs darf sie auf seinen Reisen
inspizieren. Ebenso unabhangig stehen die kirehlichen Archive da. Um übrigens
eine bessere Kenntnis des Inhalts aller freistehenden Lokalarchive zu erhalten,
wurden bereits verschiedene Versuche unternommen. So genehmigten die Provinz-
171
gegeven te hebben, kwam de spreker tot deze conclusie overbrenging
der plaatselijke archieven naar de rijksdepóts is ongewenscht; hunne
inventariseering ter plaatse door ambtenaren der rijksarchieven is onmo
gelijk, zoolang het personeel dier archieven niet aanzienlijk vermeerderd
is; de historische genootschappen, meerendeels uit leeken bestaande en
volgens geen vast plan werkend, zijn voor een behoorlijk toezicht onvol
doende georganiseerdalleen instituten als de Historische commissie in
Baden kunnen doel treffen Bij de discussie wees dr. Weckerling uit
Worms op het voorschrift, dat in Hessen geldt, waarnaar de zorg voor
de oorkonden een onderdeel der Denkmalpflege is, en kwam dr. Wol
fram uit Metz op voor het toezicht van staatswege op de plaatselijke
archieven, dat in Elsass-Lotharingen evenals in Frankrijk bestaat, en
wees hij op het belang ook der dorpsarchieven, die b.v. in Saksen niet
in het toezicht zijn opgenomen Ten slotte werd de zaak commissoriaal
gemaakt.
Wij hebben gemeend de referaten en de discussie over dit punt.
eenigszins uitvoerig te moeten weergeven, omdat het onderwerp ook hier
te lande aan de orde is. Over de andere punten van behandeling kunnen
wij korter zijn. Dr. BaR handelde over de stichting van het jongste der
Pruisische staatsarchievendat te Danzigwaaraan een bezoek aan het
archiefgebouw verbonden werd; hij wees daarbij vooral op de hier voor
het eerst toegepaste wijze van opberging der kaarten in breede doozen
met neerslaande kleppen, die, drie boven elkander, in de gewone loketten
der archiefkasten kunnen worden geplaatst. Daardoor worden de afzon
derlijke kaartenkasten overbodigkan men de kaarten op die hoogte
plaatsen, waar zij gemakkelijk te bereiken zijn, en worden zij bewaard
in verband met die archiefstukken, waarbij zij behooren. Dr. Erhardt,
archivaris te Berlijn, schetste de ontwikkeling van het Geheime staats
archief aldaar, dat tot 1598 opklimt, en waarbij eerst in 1881 de regeling
volgens het Provenienzprincip is ingevoerd; dr. Perl uit Berlijn, lid der
firma Perl en Co., wier fabriek het door Schill aanbevolen zapon ver
vaardigt sprak over het gebruik van zapon in de industrievoornamelijk
in de fabrieken van metalen en bronzen voorwerpen, ook in boekbinde
rijen bij het aanbrengen van verguld op snede enz., en dr. Sello uit
Oldenburg handelde over zijne sinds de laatste vergadering gemaakte
ervaringen bij het gebruik van zapon. Daarbij werd door hem met
waardeering gesproken over het opstel van dr. Schoengen in dit tijdschrift
behörden namhafte Summen zur Ordnung und Katalogisierung der Gemeinde- und
Wasserrechtsarchive, wie die Aenderung der wenig erquickhchen Zustande haufig den
Gegenstand der Beratungen auf den Jahresversammlungen der Reiehsarchivare bildete.
Man sprach hierbei die Forderung aus, dass letzteren die Verzeichnung der alteren
Archive überhaupt übertragen werde. Behufs genauerer Ordnung der kirehlichen
Archive erliessen auch die Synoden von 1899 und 1900 strikte Normen.
