74
Toelichting tot de geschillen over hertog Arnold's beleening met
Gelre en Zutphen. T. a. p., 267270.
Zie voorts onder J. J. S. Sloet.
R. Visscher.
De woelingen binnen Utrecht in October 1588. De Navorscher,
LIII, 709—714.
Boekbespreking.
Joseph Cütelier. Inventaire des inventaires de la deuxième sec
tion des archives générales du royaume.
Met dit werk, dat deel uitmaakt van de serie Inventaires des
archives de la Belgique publiés par ordre du gou
vernement, heeft de heer Cuvelier een gebied betreden, waarop tot
heden nog maar weinige voetstappen waren gezet. Natuurlijk heeft elke
archivaris, die zijne taak, de voorlichting van hen, die uit het archief
willen putten, behoorlijk opvat, eene lijst der inventarissen en repertoria,
die op zijn archief of op onderdeelen er van betrekking hebben, aange
legd, en enkele malen zijn die lijsten ook ten behoeve van de bezoekers
van het archief gedrukt maar die lijsten bevatten slechts eene een
voudige opsomming der aanwezige indices zonder meer. De inven
taire des inventaires, dien de heer Cuvelier in het licht ge
geven heeft, is een novum, daar hij veel verder gaat en veel meer in-
formatiën bevat. In de eerste plaats is het begrip inventaris zoo ruim
mogelijk genomen, zoodat het alle indices, repertoria, tafels, klappers,
processon-verbaal van overdracht van archieven en regestenlijsten bevat
in de tweede plaats zijn niet alleen opgenomen de inventarissen, die de
verzamelingen beschrijven, zooals zij thans geordend zijn, maar ook die,
welke uit vroegeren tijd stammen. Voorts is bij eiken inventaris aange
wezen, bij welke gelegenheid hij is bewerkt en op welke nummers van
het archief, gelijk het thans geordend is, hij betrekking heeft. Bovendien
bevat de lijst niet alleen de inventarissendie in het depót zelf berusten,
maar ook die, welke elders bewaard worden. Ook daarmede niet tevreden,
heeft de bewerker om zoo te zeggen de proef op de som genomen en
eene lijst ontworpen van de voornaamste archiefstukken met aanwijzing
telkens van de inventarissen, waarin zij behandeld zijn. Ten slotte is
Ten onrechte wordt door den schrijver, afgaande op den ietwatdubbelzinnigen
titel, ook de Catalogus der inventarissen van de archieven der
voormalige zijlvestenijen en dijkrechten in de provincie Gro
ningen door Mr. J. A. Feith onder de gedrukte lijsten van inventarissen gerekend.
75
daaraan nog toegevoegd een overzicht van de oude en de nieuwe titels,
waaronder die archiefstukken in de verschillende inventarissen beschreven
zijn. Gelijk men ziet, is de heer Cuvelier zoo volledig mogelijk geweest,
en is eene zoo goed verzorgde uitgave der inventarissen van een depót
nog nimmer in het licht gegeven.
Datgene, waardoor deze lijst zich van de meeste vroeger gepubliceerde
vooral onderscheidt, is het feit, dat ook de oude inventarissen daarin zijn
opgenomen De bewerker rechtvaardigt dit stelsel met deze gronden Het
is slechts zelden zegt hij, dat een oude inventaris geheel door een nieuwen
vervangen is. De orde, waarin de oude inventaris de stukken opnoemt,
moge verbroken zijn, door verwijzigingen is het gebruik van den ouden
inventaris opnieuw mogelijk te maken. Absoluut juist schijnt mij deze
opvatting nieteen goed bewerkte nieuwe inventaris behoort inderdaad
den ouden overbodig te maken, althans voor het publiek Dat de oude
inventaris zijne waarde behoudt voor den archivaris, die er de vroegere
organisatie van het archief uit leert kennen, die er uit zien kan, welke
stukken het archief vroeger bevatte, die thans verloren zijn, en welke
vermeerderingen het sedert heeft ondergaan, spreekt van zelfvoor den
archivaris zelf bevat elke oude inventaris tal van kostbare aanwijzingen,
maar het publiek zal in den regel met den nieuwen inventaris kunnen
volstaan. Intusschen deze redeneering is slechts juist, zoo men het woord
inventaris in zeer beperkten zin opneemtals men er met den heer
Cuvelier ook alle tafels, repertoria, regestenlijsten enz. onder begrijpt,
wordt het een ander geval. Niet alleen dat die stukken slechts zelden
door nieuwe indices worden vervangen, bovendien blijven de oude hunne
waarde behouden, omdat zij dikwijls, ten gevolge van het standpunt van
den bewerker en van zijne belangstelling voor een of ander speciaal
onderwerp, bijzonderheden vermelden, die in de latere indices niet opge
nomen zijn en ook niet opgenomen mochten worden men denke slechts
aan de talrijke repertoria, die door genealogen zijn aangelegd. Bovendien
behouden de oude inventarissen ook in dit opzicht hunne waarde, dat de
archiefstukken vaak door de vroegere historici volgens die oude indices
zijn geciteerd en die citaten geheel onbegrijpelijk zijn, tenzij men den
ouden inventaris heeft kunnen raadplegen. Wij gelooven dus, dat de heer
Cuvelier een nuttig werk heeft verricht, niet alleen door dezen inven
taire des inventaires te bewerken dat staat boven allen
twijfel vast maar ook door hem uit te geven.
Deze overtuiging wordt nog bevestigd door de belangrijkheid en vooral
door den aard van de verzameling, waarop zijn werk betrekking heeft.
De tweede afdeeling van het Algemeen rijksarchief te Brussel omvat ver
schillende archieven, waarvan de belangrijkste zijn die der verschillende
rekenkamers, de collecties charters, afkomstig van de vroegere landsheeren
