34
Het Archivo-general-central te Alcala de Henares,
op ruim 30 K.M. afstand van Madrid gelegen, is opgericht in 1858.
Yan den aanvang af werd het bestemd om te dienen ter bewaring
zoowel van administratieve papieren van jongen datum als van oudere,
historische documenten. Sedert eenige jaren echter zijn alle historische
documenten overgebracht naar het Archivo-historico-nacional te Madrid,
zoodat er voor mij geen aanleiding bestond om aan Alcala een bezoek
te brengen.
Het Archivo-historico-nacional dateert van 1866 en
was tot een tiental jaren geleden gevestigd in de bibliotheek der Real-
Academia de Historia te Madrid. Dit lichaam, omstreeks 1849 gemach
tigd door de regeering om zich de overblijfselen van de archieven der
opgeheven kloosters te doen overleveren, had dientengevolge in den loop
der volgende jaren een groot aantal documenten, van beteekenis voor
de geschiedenis van Spanje, in hare bibliotheek bijeengebrachten het
was op voorstel der Academia, dat in 1866 de regeering deze verza
meling stukken overnam en er een voor het publiek toegankelijk archief
van vormde onder den naam Archivo-historico-nacional. Yoorloopig bleef
het gevestigd in het gebouw der Academia, in afwachting der stichting
van een groot gebouw in de hoofdstaddat met dit archief verschil
lende andere verzamelingen van wetenschap en kunst zou kunnen
huisvesten. De bouw van het Palacio de la Biblioteca y
Museos Nacionales, in 1866 aangevangen, is in 1894 voltooid;
sedert is het Archivo-historico-nacional naar de eerste verdieping van dit
gebouw overgebracht en heeft het, zooals ik reeds heb meegedeeld, ook
de historische documenten uit Alcala ontvangen. Hiertoe behooren o.a.
ruim 5000 liassen, die eene afdeeling vormen onder den naam P a p e 1 e s
de Estado.
Over de inventarisatie kan ik niet veel meedeelen, daar ik er zeer
weinig van gezien heb. Lang van te voren had ik aan den Directeur
mijne komst aangekondigd en haar doel uiteengezet, en hoewel ik
wat mij eene enkele maal meer overkomen is in Spanje op mijn
schrijven geen antwoord gekregen had, bleek mij bij mijn eerste bezoek
tot mijn genoegen, dat het toch aan zijne bestemming gekomen en ter
harte genomen was. Mij werd een pakket fiches overhandigd, onder de
verzekering dat deze alle liassen aangaven en kortelijk beschreven
waarin iets betreffende de geschiedenis van ons land te vinden was. Ik
behoef niet te zeggendat het mij aangenamer geweest wareindien ik
in inventarissen en registers zelf eens had kunnen rondziendoch had
Hierover vrij uitvoerig Baudrillart in de Archives des Missions
scientifiques (1889).
35
toch reden om dankbaar te zijn, want te mijnen behoeve was aan het
gereed maken en controleeren der fiches nog gearbeid.
Met het inventariseeren der historische documenten schijnt men uit
gebrek aan voldoende personeel te Alcala niet snel gevorderd te zijn;
later kwam hunne overbrenging naar Madrid storend tusschen beide, en
daarna is het werk wel ijverig hervat, maar het is in verschillende af-
deelingen toch nog verre van de voltooiing. Yoor de sectie der Papeles
de Estado is een inventaris in fiches, waaraan men te Alcala begonnen
was, in bewerking, en hiervan heb ik kunnen profiteeren. De fiches
vermelden afdeeling en nummer der lias, den naam van het land of ook
van het lichaam waarop zij betrekking heeft, en geven in 't kort den
inhoud aansoms evenwel laat de nauwkeurigheid der opgave te wen-
schen over. Het ligt, geloof ik, ook wel in het voornemen op den duur
de vroeger vervaardigde fiches nog eens goed te herzien, doch met één
ambtenaar voor deze geheele afdeeling is geen snelle voortgang van bet
werk te verwachten.
Het archief is geopend van 81 uur; de werkkamer voor het pu
bliek, dat ook hier in Maart 1904 niet talrijk was, is een heldere ruime
zaal, die door een vulkachel behoorlijk verwarmd werd. De aanvragen
om liassen geschieden schriftelijk op daartoe bestemde biljetten en worden
vlug vervuldde liassen zijn doorgaans met cartons, soms ook met een
dun papieren omslag gedekt. Hoewel in den regel niet meer dan één
lias tegelijk wordt verstrekt, stond men mij toe er meerdere te vragen,
eene voorkomendheid waarvoor ik, evenzeer als voor de vriendelijke
ontvangst, ten zeerste erkentelijk was en ben.
En thans naar Lissabon.
In Portugal zijn niet, als in Spanje, meerdere hoofdarchieven,
doch er bestaat een algemeen rijksarchief, gevestigd te Lissabon en bekend
onder den naam van Archivo da Torre do To mbo. Met
Spanje gemeen heeft Portugal, dat archiefwezen en bibliotheekwezen onder
een en dezelfde leiding staan en dat de toekomstige ambtenaren aan
archief of bibliotheek eene technische opleiding genieten. In Portugal is
deze voor beide categorieën volkomen gelijk. Zij wordt gegeven in een
driejarigen cursusin het eerste jaar wordt gedoceerd aardrijkskunde,
fransche taal- en letterkunde, engelsche taal, oude geschiedenis, bibliologie,
palseographiein het tweede jaaraardrijkskunde, romaansche philologie,
fransche, duitsche, engelsche taal- en letterkunde, geschiedenis der middel
eeuwen, diplomatiek; in het derde jaar portugeesche philologie, fransche,
duitsche, engelsche taal- en letterkunde, portugeesche letterkunde, vader -
landsche geschiedenis, numismatiek.
De laatste regeling dateert van 24 Dec. 1901. Zij staat afgedrukt in het
Boletim das Bibliothecas e Archivos Nacionaes, 1902, no. 1.
