26
ninkrijken van Spanje; het zijn de archieven van Ar agon te Barce
lona, van Valencia te Valenciavan G a 1 i c i a te La Coruna en
van M a 11 o r c a te Palma. De derde klasse eindelijk omvat de ar
chieven, die de documenten der regeering en administratie van den jong-
sten tijd bewaren, dus van de verschillende ministerieele departementen
en hunne dependenties.
Niet onder het beheer van den staat is het onafhankelijk archief van
Navarre te Pamplona, en evenmin vallen natuurlijk daaronder de ge
meentearchieven, notarieele archieven, kerkelijke archieven en archieven
van genootschappen en particulieren, over 't algemeen niet of uiterst
moeilijk toegankelijk.
Het personeel, dat krachtens benoeming door de regeering het bestuur
der staatsarchieven, staatsbibliotheken en staatsmusea voert, vormt te
zamen één lichaam, dat den naam draagt van Cuerpo facultativo
de Archiveros, Bibliotecarios y Arqueólogos. „Fa
cultativo" beteekent hier hetzelfde als „tecnico" en geeft dus te kennen,
dat de leden van het corps eene technische opleiding genoten hebben.
Zulk eene opleiding wordt verstrekt door de Escuela Superior
de Diplomatics, die in 1856 is opgericht, liet onderwijs dezer instel
ling omvat voor de aanstaande archivarissen historische grammatica der
romaansche talenpalaeographieaardrijkskunde van oud- en middel-
eeuwsch Spanje; geschiedenis der instellingen van Spanje in de middel
eeuwen en den nieuwen tijd; archief kunde met practische oefeningen;
boekenkunde; ordening van bibliotheken met practische oefeningen.
Voor de aanstaande bibliothecarissen is het programma hetzelfde, behalve
dat voor hen de kennis der instellingen van Spanje overbodig wordt ge
acht. De toekomstige ambtenaren der musea hebben met die der ar
chieven en bibliotheken alleen het onderwijs in historische grammatica,
palaeographie en aardrijkskunde gemeen; de overige vakken worden voor
hen vervangen door: archeeologie en ordening van musea; numismatiek
en epigraphiek; kunstgeschiedenis; practische oefeningen in het classifi-
ceeren, catalogiseeren en inrichten der musea.
Over de uitkomsten dezer opleiding kan ik geen oordeel vellen; slechts
stip ik aan, dat volgens den hoogleeraar Altamira v Crevea1) de voor
bereiding der studenten, die het onderwijs aan de Escuela Superior de
Diplomatica komen volgen, doorgaans onvoldoende is om er behoorlijk
profijt van te trekken (met name noemt hij latijn, aardrijkskunde en ge
schiedenis), en dat dientengevolge de resultaten blijven beneden hetgeen
Zie diensLa Ensenanza de la Historia, Madrid 1895 (2de
editie), en in 't bijzonder diens opstelArchivos, Bibliotecas y Mu-
seos de Espana in zijn werk, getiteldDe Historia y Arte, Madrid
1898.
27
het programma schijnt te beloven. Op grond van wat ik in Spanje ver
nomen heb over het voorbereidend onderwijs, dat in den regel reeds af-
geloopen is met het vijftiende jaar der leerlingen, kan ik mij levendig
voorstellen dat er reden is voor deze klacht. Een andere klacht, die ik
in Spanje hoorde uiten, betrof het te geringe aantal archiefambtenaren,
waardoor de arbeid eener behoorlijke inventarisatie der documenten, vooral
van de staatsarchieven der eerste klasse, in sterke mate vertraagd werd.
En zoo kom ik van de archiefambtenaren op de archieven terug.
Het oudste, ook het meest vermaarde staatsarchief van Spanje is het
archief, dat in het kasteel van S i m a n c a s gevestigd is. Het dorpje
van dien naam en het kasteel zijn op een afstand van een uur rijdens
van Yalladolid gelegen, waar in de 16e eeuw het hof veelvuldig verblijf
hield. Toen dus in 1540 door Karei V uitgezien werd naar eene veilige
bewaarplaats voor de staatspapieren, die in berusting waren bij verschil
lende personen en dreigden verstrooid te geraken en verloren te gaan,
bood de keuze van het kasteel van Simancas verschillende voordeelen
en hoewel later, toen de Spaansche koningen te Madrid en in de omlig
gende koninklijke verblijven resideerden, die ver verwijderde ligging van
het staatsarchief een bezwaar werd, bleef de eens gedane keuze gehand
haafd. Philips II heeft aan de bewaring der regeeringsstukken van allerlei
aard groote zorg gewijd; en ofschoon die zorg onder zijne opvolgers ver
minderde, is toch zoowel onder de Habsburgsche als onder de Bourbonsche
vorsten tot in 't midden der 19e eeuw de verzameling van documenten
gestadig aangegroeid. Evenwel heeft het archief ook verliezen geleden
voor de vorming van het Archivo de Indias te Sevilla, waarover later,
heeft het een aantal stukken moeten afstaan, en bovendien heeft het van
Napoleontisch geweld te lijden gehad. Niet alleen dat de Fransche be
zetting van het kasteel de papieren van sommige afdeelingen geheel uit
elkaar haalde en tot allerlei doeleinden van nut en vermaak aanwendde,
maar daarenboven werden een kleine achtduizend liassen naar Parijs
weggevoerd. Weliswaar zijn die grootendeels teruggegeven in 1816, doch
283 liassen, bijna geheel uit diplomatieke correspondentie gevormd, heeft
de Fransche regeering gehouden.
Ondanks die enkele verliezen is het archief van Simancas buiten
gewoon rijk, en des te meer is het te betreuren, dat het zoo lastig voor
den onderzoeker gelegen is. Het dorpje Simancas bezit een herberg,
doch deze gelegenheid om te logeeren is van dien aard, dat den meesten
buitenlanders en ook Spaanschen geleerden de moed ontbreekt om er
hun intrek te nemen. In dat geval echter blijft er niets over dan kwartier
Over Simancas, zie o.a. Diaz y Sanchez :Guia de la villa y Ar
chivo de Simancas, Madrid 1885, en ook Gachard's uitvoerige mededeelingen
in i. I der Corr, d e P h i i. 11.
