30
is; de oorkonden worden in kleine doozen bewaard, die op elkander zijn
geplaatst en elk op zich zelf verplaatsbaar zijn door een handvat aan de
zijden. Te Utrecht echter waren eenige oorkondendoozen gesloten in een
met een handvatsel voorzien houten raam, waarvan de buitenste zijden
open waren, zoodat de doozen gemakkelijk er uit en in geschoven
konden worden.
Voor het bewaren der akten worden verschillende methodes toege
past. 't Best worden zij misschien ingebonden bewaard en in sommige
Fransche archievenin 't bijzonder in het Nationale archief te Parijs
schijnt dit inbinden op groote schaal te geschieden. Bladen van karton,'
die aan alle zijden de stukken omsluitenverschaffen ook eene zeer goedé
bescherming o. a. tegen stof; als ik mij niet vergis, wordt dit in het
Nationale archief in den regel in toepassing gebracht voor alles wat niet
wordt ingebonden, en ook in het rijksarchief te Brussel schijnt dit be
schouwd te worden als de normale wijze van behandeling der stukken.
Beide methodes zijn echter kostbaar en men meent op vele plaatsen ze
daarom niet altijd te kunnen aanwenden, om welke reden andere
maatregelen moeten worden beproefd, en hierbij is 't, gelijk bekend is,
de groote vraag, of oningebonden akten staande of liggende moeten worden
bewaard. Als omslag dienen in beide gevallen bladen van karton of
van dikker papier, bij staande akten dikwijls papieren bladen met
losse papieren ruggen, soms zoo ingericht, dat zij ook een gedeelte
van de kanten beschutten. Het toebinden geschiedt gewoonlijk met
touw, soms ook met band, dat bij staande akten dikwijls door gaten
in de kartonnen zijden en ruggen gestoken is. Band is, naar men meent,
minder schadelijk voor de archiefstukken, maar al spoedig wordt dit
door het gebruik in elkaar gedraaid als touw, en het meest praktisch
zal daarom zijn om, gelijk men te Besangon doet, gebruik te maken
van een riem, ingericht als een kleine zadelriem. 2) Beide systemen,
dat waarbij de archiefstukken komen te staan, en dat waarbij die
komen te liggen, hebben hunne voorstanders. In Frankrijk, in Ne
derland en in Beieren wordt in den regel het eerstgenoemde toege
past, in Noord-Duitschland en in Denemarken het tweede. Mij beviel het
laatstgenoemde het best. Bij afzonderlijke losse papieren, vooral die van
groot formaat, is t het natuurlijkste dat zij liggen, en het doet er weinig
toe of het pakket dik wordt. Worden de stukken staande geplaatst, dan heeft
men zeer stevige omslagen noodig, en wanneer daarbij niet een afzonderlijke
ik heb iatussehen ergens kartonvverk zien gebruiken, dat in de gevangenis
gemaakt was, waardoor de kosten van bewerking aanmerkelijk verminderd waren.
j De riemen en gespen werden door den concierge uit een oogpunt van zuinigheid
afzonderlijk in massa gekocht. Om dezelfde reden was men daar gewoon een gedeelte
van het omslagpapier te maken van een toereikend aantal aaneengeplakte oude
toimulieien, die in den loop van den tijd ter zijde waren gelegd.
81
beschutting aan den onderkant der akten wordt aangebracht en ik kan mij
niet herinneren ergens gezien te hebben dat dit gebeurde dan komen zij te
dicht op de plank te staan en worden zij daardoor bij iedere aanraking
beschadigd. Dit euvel wordt nog daardoor vergroot, dat ondanks alle
verordeningen de benedenkanten bij het gebruik gewoonlijk door de be
zoekers niet gelijk worden gelegd, en wanneer er bovendien zooals dikwijls
geschiedt, bindgaren wordt gebruikt voor het dichtmaken van den bundel,
wordt, wanneer dit hard is, het afslijten buitengewoon verhaast, daar het
karton door de geheele zwaarte Van den bundel tegen het touw wordt
gedrukt. Vermoedelijk zal een onderzoek in de archieven, waar men do
bundels staande bewaart, in vele gevallen doen zien, dat deze aan
den benedenkant beschadigd zijn; de vroegere gewoonte om de onder-
teekening en dateering geheel onderaan bij den rand te plaatsen, maakt
de zaak nog veel bedenkelijker. Daarbij dringt bij staande akten het stof
aan den bovenkant naar binnen, voorzoover deze niet ook nog afzonder
lijke schutbladen hebben terwijl bij liggende stukken het stof voor het groot
ste gedeelte op den omslag blijft liggen en niet tusschen de stukken door
dringt. De omslag moet hier buitendien bestaan uit grover en duurder
materiaal en het vastbinden moet veel steviger geschieden bij staande akten
dan bij liggende, hetgeen het tijdverlies bij het binden zelf vermeerdert en
bovendien tengevolge heeft, dat bij toevoeging van nieuwe akten dikwijls
een nieuwe omslag moet worden aangebracht, wat anders onnoodig is.
Daarentegen is het gemakkelijker staande portefeuilles uit de kasten te
nemen dan liggende, die bij tweeën of drieën op elkander zijn geplaatst
maar dat voordeel kan niet opwegen tegen de overige ongemakken.
De kenteekenen voor de stukken kunnen in beide gevallen even duide
lijk worden aangebracht, bij liggende bundels op stijve etiquetten op
de naar buiten gekeerde zijde, waardoor de touwen loopen.
De kasten moeten natuurlijk op verschillende wijze zijn ingericht,
naar gelang de archiefstukken liggen of staan. Yoor liggende stukken
zijn zij gewoonlijk afgedeeld in vakken, die liefst alleen door houten
latten van elkander zijn gescheiden. Maar in deze kasten kunnen toch ook
staande portefeuilles worden geplaatst. Bij welke methode men het beste
gebruik van de ruimte kan makendurf ik niet te beslissen.
Waar eene afdeeling archiefstukken midden op een plank eindigt, is het
nuttig een steun achter den laatsten band te plaatsen. Bijzonder praktisch lijkt
mij toewat te Besangon in gebruik iseen op zijn kant staand houten plankje
bevestigd midden op een dunne liggende metalen plaat. Een zoodanig
In het staatsarchief te Munster heeft men naar het voorbeeld van Beieren
een tijd iang staande portefeuilles gehad; maar men ging meer en meer er toe
over ze te laten liggen; op die, welke vroeger stonden, worden altijd sporen van
de touwen gevonden.
