24
zeiven. Soms heeft men echter ook vooraf vastgesteld, waar de archivalia
ingeval van brand zullen worden gered.
Vocht is ook een gevaarlijke vijand voor de archivalia. Tot de
maatregelendie kunnen bijdragen tot bescherming daartegenbehooren
natuurlijk in de eerste en voornaamste plaats draineering van den
grond, isoleeringsmiddelen enz., om te beletten, dat het vocht in de
muren opstijgt. Opdat sneeuw en regen niet bij de vensters in het ge
bouw zouden doordringen, waren er in het provinciale archief te Viborg
hier en daar vensterdrempels van graniet aangebracht, die sterk naar
buiten helden, en tusschen deze en den onderkant der kozijnen had
men een met vlas omwonden stang gelegd, zoodat het vocht, dat zich
aan de binnenzijde van de vensters afzette, achter den hellenden drempel
om kon wegloopen.
Verder is het van belang er voor te zorgen, dat de archivalia lucht
en licht krijgen. Moderne archiefzalen zijn daarom altijd helder ver
licht, zij hebben gewoonlijk vensters aan beide zijden en de kasten staan haaks
tegen de venstermuren, zoodat zij het licht van beide zijden krijgen.
Soms heeft men zeer breede vensters, zooals te Viborg, te Odense^ te
Weimar en in meer archievenzij zijn soms bijna 2.4 M. breed
en een kast midden voor ieder venster en een tusschen de vensters, of
ook smallere vensters, zooals bijv. in het provinciale archief te Kopenhagen.
De vensters moeten natuurlijk zoodanig zijn, dat gemakkelijk luchten
mogelijk is. Wanneer liggende dakvensters worden gebruikt, dan moeten
zij gemakkelijk van sneeuw zijn te bevrijden. Al te sterke zonneschijn
moet buitengesloten worden, door gordijnen, door een bijzonder soort
van vensterglas of iets dergelijks.
Om het licht in het archief te vermeerderen, pleegt men bij het ma
gazijnsysteem de tusschen vloeren, als die van ijzer zijn, a jour te bewerken.
Bijzonder doelmatig kwamen mij de in Viborg gebruikte voor, die be
stonden uit een soort traliewerk van op zijn kant staand staafijzer.
De tralies moeten daarbij zoodanig geplaatst zijn, dat het meest mo
gelijke licht binnendringt. Te Utrecht, waar, gelijk te Keulen en te
Maagdenburg, de verdiepingen slechts van elkander worden gescheiden door
galerijen of balkons, die buiten de bovenste kasten omloopen, en waar op die
wijze groote lichtopeningen midden tusschen de kasten worden gevonden,
waren de galerijvloeren van glas, en ook in het nieuwe staatsarchief té
Karlsruhe werden glasvloeren aangebracht. Open ijzeren vloeren hebben
ook het voordeel, dat het stof er door heen valt en slechts op één
vloer blijft liggen.
In archieven, die in oude gebouwen zijn ingericht, heeft men soms
moeite voldoende licht te krijgen. In het archief te Maagdenburg had
men voor dit doel twee hulpmiddelen, die ik nergens anders aantrof, het
25
eene, een soort vuurvast glas van Siemens, dat ingemetseld was in de
muren van een overigens donkeren gang, het andere, reflectors, die zoo
geplaatst waren dat zij het licht weerkaatsten naar de donkere gedeelten van
de bewaarvertrekken. Van electrisch licht werd ook gebruik gemaakt, ofschoon
slechts bij uitzondering.
Ook worden de kasten zoo gemaakt, dat zij zoo veel mogelijk vrije
luchtspeling toelaten. De kasten, hetzij zij van hout of van ijzer zijn,
bestaan tegenwoordig dikwijlsalleen uit ramen en de planken gaan niet
tot aan den muur, of bij dubbele kasten, die rug aan rug staan, niet tot
aan de correspondeerende planken in de andere kasten. Hier is geen vaste
rug aanwezig, of liever gezegd daar, waar deze zich zou moeten bevinden,
is er een ijzeren traliewerk tusschen de dubbele kasten. Dat de onderste
plank eenige centimeters boven den vloer moet liggen, spreekt van zelf.
"Warmte is ook een goed middel tegen vocht. Intusschen zijn er niet
overal in de bewaarvertrekken in de nieuwe buitenlandsche archieven
warmtegeleidingenmen vindt ze te Baselin den Haag, te Char-
lottenburg, te Keulen, in het rijksarchief te Brussel, te Maagdenburg
enz. en zij zullen worden aangebracht in de nieuwe archieven te Karlsruhe
en te Gent, maar men mist ze in de bewaarvertrekken te Munster bijv.,
verder in de Deensche provinciale archieven, in het krijgsarchief te Dresden
en in meer moderne archieven. Zij zullen in archieven in zuidelijker gelegen
landen ook niet zoo noodig zijn als in de Zweedsche; de temperatuur
kan ook hier en daar het geheele jaar door boven het vriespunt gehou
den worden. Bij nieuwe warmtegeleidingen waren in den regel de warmte-
buizen aangelegd bij de vensters of in de vensterkozijnen. De meeste
warmtegeleidingen waren warmwaterapparaten.
De kostbare schatten, die de archieven inhouden, moeten in zekere
bewaring zijn tegen nog andere vijanden dan vuur en vocht. Tegen in
braak beschermen op de meeste plaatsen vensters of ijzeren tralies, ten
minste bij de vensters van de benedenste verdieping. Maakt men gebruik
van traliewerk, dan moet dat toch geopend kunnen worden, zoodat bij
brandgevaar de archiefstukken door de vensters gered kunnen worden.
Waar de expeditielokalen zich op een hoogere verdieping bevinden,
kan de trapopgang reeds beneden afgesloten worden door een traliedeur
die door het drukken op een knop geopend wordt van de portierskamer uit.
Dat het Nationale archief te Parijs niemand laat vertrekken, voordat hij
door een uitgaansbewijs van den dienstdoenden ambtenaar bewezen heeft, dat
In den regel ia het streng verboden in archieflokalen van kunstlicht gebruik
te maken. Electrisch licht komt, ala ik mij niet vergis, alleen in de bewaarver
trekken van het stadsarchief te Brussel voor en in het staatsarchief te Basel, en
bij de nieuwe archiefgebouwen in den Haag en Karlsruhe is er sprake van het
in te voeren. In expeditiekamers wordt er gebruik van gemaakt in de staats
archieven te Brussel en te Innsbruck.
