148
handeling is overigens dezelfde. Alleen zal men vaker moeten bijhelpen.
Bij sterk beschadigde perkamentoorkonden veroorzaken de stijve opge
rolde kanten dikwijls moeilijkheden. Onder de bedreigde plaatsen legt
men blaadjes zapon. Deze blaadjes worden verkregen in de dikte, die
men verkiest, door eene meer of minder groote hoeveelheid zapon in een
open gladde porceleinen schaal te laten verdampen. In zeer moeilijke
gevallen zaponneert men dadelijk op een zuivere papieren onderlaag en
legt daarop een zaponblaadje. Indien de wondranden zich niet dadelijk
aan het er onder liggende zaponblaadje vasthechtenzoo bedekt men ze
met gezaponneerd Japansch papier en drukt het zacht aantotdat alles
aan elkaar sluit. Dit dekblad kan later, zoo men verkiest, op de
bovenvermelde wijze weer verwijderd worden.
Perkamentoorkonden met afschilferend schrift drenkt Dr. Sello eerst
zeer rijkelijk met zapon. Wil hij het schrift der oorkonde niet met ge
zaponneerd Japansch papier beplakken, zoo bestrijkt hij, nadat alles goed
droog is, de nog niet vastgehechte schilfers nogmaals voorzichtig met
ingedroogd zapon. Met dit laatste herstelt hij dan ook kleine scheurtjes
of gaatjes, die in het perkament voorkomen.
Yan zaponneering van geheele boeken, gelijk Schill die voor
stelde, heeft Dr. Sello na vele proefnemingen voor altijd afgezien.
Deze behandeling is te omslachtig en eventueel gevaarlijk. Bij zeer be
schadigde voorwerpen kan er in geen geval sprake van zijn. Hij zapon
neert blad voor blad en versterkt terzelfder tijd, indien noodig, op de
boven omschreven wijze dadelijk den rand. Het drogen van het gezapon-
neerde blad bevordert hij daardoor, dat hij het opengeslagen boekdeel
zoo op twee loodrechte steuners legt, dat tusschen deze het gezaponneerde
blad vrij naar beneden hangt.
Verder komt het spreker voor, dat het zeer noodzakelijk is de af
zonderlijke bladen van beschadigde aktenbundels, voor men ze zapon
neert, door tusschengehechte vellen „gezond" papier van grooter formaat
van elkaar te scheiden. Op deze wijze maakt Dr. Sello alle teere stukken,
voor tot impregneeren kan worden overgegaan, volkomen geschikt voor
het gebruik. Ter voorkoming van tijdverlies en ter vergemakkelijking
van de werkzaamheden acht hij het verder raadzaam een voldoende hoe
veelheid gezaponneerd Japansch papier en zaponblaadjes bij de hand te
hebben. Het vervaardigen daarvan is zoo eenvoudig, dat men het aan
een eenigszins handigen klerk kan overlaten. Gemakkelijker zou het
natuurlijk nog zijnals men deze benoodigheden uit een fabriek kon be
trekken. De zaponblaadjes zijn verreweg te prefereeren boven de in den
handel verkrijgbare dikkere celluloïdplatenzelfs dan, wanneer ze in hare
samenstelling overeenkomen met het door ons gebruikte zapondus ook
door het in deze voorkomende oplossingsvloeistof gemakkelijk opgelost
worden. Deze zijn, daar ze met zapon bevochtigd, buitengewoon ge
makkelijk kleven, voor verschillende doeleinden met goed gevolg te ge-
149
bruikenb.v. ter bescherming van miniaturenvan opgedrukte vlakke
zegels en van plaatsen, die men ter behandeling met reagentia vrij wil
houden van zapon. Deze schutblaadjes worden slechts rondom de randen
door middel van zapon op de onderlaag vastgehecht en kunnen zoo noodig
met behulp van de oplossingsvloeistof gemakkelijk weer verwijderd worden.
Zeer belangrijk komt mij voor wat Dr. Sello over de uitwerking van
zwavelamonium als reagentiemiddel op reeds gezaponneerde papier- of
perkamentoorkouden mededeelt. Dit middel, volgens de ondervindingen
van Dr. Sello „das wirksamste und gefahrloseste aller Reagentien" heeft
op gezaponneerde oorkonden volkomen vat, zoolang niet het zapon een
zij het ook nog zoo dun glanzend laagje aan de oppervlakte vormt.
Is dit het geval, dan kan door bevochtiging met de oplossings- reep.
verdunningsvloeistof de gevoeligheid van de oorkonde voor genoemd reagens
weer hersteld worden. Het opgeloste celluloid moet men echter door
vloeipapier of door een zuiver linnen lapje laten opzuigen, daar het niet
met de oplossingsvloeistof verdampen, maar na het verdwijnen daarvan,
achterblijvende, weer even hard en ondoordringbaar als te voren zou worden.
Verder constateert Dr. Sello dat anilinekleuren en inktenalle met
lijnolie aangemengde kleuren en onder zekere omstandigheden ook drukinkt
door zapon opgelost worden. Is er van zulke kleuren enz. sprake, dan
mag men het zapon niet door middel van een penseel op de te zaponneeren
oorkonde strijken; het dient er voorzichtig op gedruppeld te worden.
Behandeling van het stuk van den achterkant blijft, volgens de onder
vinding van den spreker, zonder uitwerking. Het stuk moet in ieder
geval niet hangendemaar horizontaal liggende gedroogd worden. Dezelfde
voorzorgsmaatregelen worden vereischt bij het zaponneren van krachtige
potlood-, houtskool-, krijt- of pastelteekeningen. Door afvegen of door
hangend drogen ontstaan gemakkelijk strepen. Overigens is zapon een
onovertrefbaar middel tot het fixeeren van potloodaanteekeningendie in
dokumenten voorkomen.
Lakzegels mogen volgens spreker niet met zapon in aanraking komen.
Maar ook waszegels behandelt hij niet meer met zapon. Hij bedient zich
van een lang beproefd middel, dat hij echter niet noemt.
Als van een voorbehoedmiddel tegen vocht, zuren en besmettings-
8toffen kan van zapon in de archiefpraktijk wel nauwelijks sprake zijn,
Is een archieflokaal vochtig, zoo zou men genoodzaakt zijn den geheelen
inhoud en alle bijkomende stukken quam citissime te impregneeren. Maar
hoe zal dit geschieden In dusdanige gevallen helpt alleen verbouwing
en centrale verwarming.
Nadat de spreker nog heeft gewezen op de uitstekende wijze, waarop
zapon dienst kan doen om de verbindingsplaatsen van voorwerpen, die
met lijm, gom, stijfsel enz. aan elkaar gehecht zijn, voor den oplossenden
invloed van het vocht te beschermenmerkt hij ten slotte opdat het op
zich zelf een uitnemend, tegen water bestand, snel hechtend kleefmiddel
