102
derland en van Brabant, van de Raden van den Prins, van vreemde steden, van de
dorpen in de baronie van Kuik, enz.de dokumenten betreffende de belegeringen,
de versterkingen, het garnizoen der vroeger zoo belangrijke vestingde stukben
betreffende de arm- en gasthuizen en de kerkfondsen tal van historisch en admi
nistratief belangrijke bescheiden dat alles is grootendeels door het vuur vernield
en voor de rest door het water deerlijk beschadigd.
Wij zullen trachten te behouden en weer bijeen te zoeken wat nog mogelijk
is. Ik ga de restanten een tijdelijk onderdak en goede droogplaats bezorgen in ons
archiefgebouw. Maar ik hoop dat in deze geschiedenis de gemeentebesturen een
waarschuwing mogen nemen en een les er uit putten. Toen ik in 18S6 de zorg
voor de gemeentearchieven in deze provincie op mij nam, had men nog bijna ner
gens nijpend ruimtegebrek. Men was in verband daarmede naijverig op het behoud
van zijne oude archieven niet alleen, doch zelfs van de oude Rijksbescheiden, die
er nog mede vereenigd en vermengd waren, de van de rechtspraak in oude tijden
afkomstige protokollen en papieren. Thans is dat wel wat anders geworden. De
noodige ruimte komt meer en meer te kort en men toont zich meer en meer ge
neigd de archieven, die men niet of zoo goed als niet meer voor de administratie
noodig heeft, naar den zoider te verbannen. Daar hebben zij afwisselend te lijden
van vocht, te groote hitte, van lekken, van muizen, van verwaarloozing. Maar ook
het brandgevaar, boven de lokalen der secretarie en bij de veelal op den zolder
opgestapelde sparappels en turf, is natuurlijk groot.
Laat men daarom tijdig maatregelen nemen tot betere bewaring en brandvrije
lokalen inrichten waar de archieven veilig en droog staan en behoorlijk geregeld
kunnen worden. Laat men, waar dit niet goed mogelijk is of schijnt, in elk geval
eeu zooveel mogelijk goede bergplaats er voor inruhnen, en vooral de meest moge
lijke maatregelen van voorzorg tegen brand nemen, maar nog liever overgaan tot
den meest doeltreffenden maatregel, de inbewaargeving aan het Rijk binnen de
muren van Zijne brandvrije depóts. De regeering heeft voor de in dezen hulpbe
hoevende gemeenten de deuren van het Rijks-archiefgebouw in elke provincie
gastvrij opengesteld. Daar opgenomen, worden de archieven eerst recht voor het
onderzoek opengesteld, dat niemand kan schaden en velen kan ten goede komen, wijl
ieder er gratis inlichtingen uit kan putten en, tegen een gering recht voor de
schatkist, ook afschriften uit kau lichten. Door den welhaast voltooiden bouw van
een eigen archief-depót, voor de nieuwe archieven der provinciale griffie alhier,
komt er binnenkort ruimte in het depót der oude archieven vrij. Laat men zich spiegelen
aan het ongeluk, dat Grave heeft getroffen, en het verlies, door de wetenschap
geleden met den ondergang van een der merkwaardigste lokale archieven dezer
provincie.
Grens tusschen oud en nieuw archief. In het voor
bericht, waarmede dr. N. Mansvelt, oud-superintendent van onderwijs
der Zuid-Afrikaansche republiekzijne Betrekkingen tusschen
Nederland en Zuid-Afrika sedert de verovering
van de Kaapkolonie door de Engelschen inleidtdeelt
hij mede, dat „de toegang tot de Nederlandsche archieven, op het
behandelde tijdvak betrekking hebbende, hem niet kon verleend worden".
Dit vestigt bij vernieuwing de aandacht op het feit, dat het gewenscht
103
is de grens tusschen oud en nieuw archief te verplaatsen en den toegang
tot de nieuwe archieven des Rijks te regelen.
Japansch papier. Naar aanleiding van de mededeeling van
onzen ambtgenoot Schoengen in het laatste nummer van het Archieven
blad (p. 39) heb ik dadelijk verzocht om een monster van het door hem
zoozeer geroemde Japansche papier van de Dresdensche firma. Immers
dergelijk papier wordt op mijn bureau bijna dagelijks voor het herstellen
van oude stukken gebruikt. Tot nog toe kon ik profiteeren van een pakje,
mij vele jaren geleden welwillend verstrekt door het Algemeene Rijks
archief. Dit wordt steeds allervoortreffelijkst bevondenmaar, hoe zuinig
ook gebruikt, raakt de voorraad toch ten slotte ten einde, en het uitne
mende materiaal blijft, naar het schijnt, voor ons onbereikbaar. Bijzonder
verheugd was ik dus, toen ik uit het artikel van Dr. Schoengen vernemen
mocht, dat te Dresden zelfs nóg voortreffelijker papier te verkrijgen was.
Maar bij de ontvangst werd ik teleurgesteld. Het papier bleek inderdaad
fijner en doorzichtiger dan het vroeger gebruikte Japansche papier; maar
het miste daarentegen eene andere, nog belangrijker qualiteit: het bleek
veel minder taai. Nat gemaakt bezit het hoegenaamd geen weerstands
vermogen, en ook in drogen toestand is de weerstand van het papier
onvoldoende. Wanneer men b.v. een van achteren beschadigd handschrift
(zooals ze tallooze malen voorkomen) in den rug met het papier van het
Algemeene Rijksarchief herstelt, dan is het zeer goed mogelijk het deel
weder in te naaien; aan het innaaien van quaterns, die met het nieuwe
papier hersteld zijn, valt echter geheel niet te denken.
Het papier heeft een tweede bezwaar wanneer men het met stijfsel
besmeert of op andere wijze natmaakt en het daarna laat drogen, dan
krimpt het. Dit is niet onnatuurlijk, maar het is toch zeer lastig. Immers
wanneer het papier in vochtigen toestand op een stuk half verteerd en
hier en daar gescheurd papier gehecht wordt, dan trekt het dit, wanneer
het drogende krimpt, natuurlijk te zamen, en het is onmogelijk het weder
goed vlak te krijgen: het beplakte papier blijft voor goed eene ongelijke
hobbelige oppervlakte vertoonen. Vloeipapier bezit hetzelfde nadeel, maar
het papier van het Algemeene Rijksarchief is daarvan geheel vrij. Ook
in dit opzicht is dit papier dus het beste van alle bekende papiersoorten,
die voor het herstellen van beschadigd papier of perkament gebruikt worden.
Mijne conclusie is dus, dat het mogelijke moet gedaan worden, om
ons alsnog in liet bezit te stellen van eene voldoende, niet te schaarsche
partij van het onvolprezene Japansche papier van het Algemeene Rijks
archief. In afwachting van dit gewenschte resultaat kan het Dresdensche
papier (waarvan trouwens althans de minste qualiteit ook, en vrij wat
goedkooperte verkrijgen is bij de firma Van Gelder Zonen te Amsterdam)
