38
niet alleen door grootere stevigheid van het papier, maar vooral door
grootere zwartheid en meerderen glans van den inkt.
Evenals hier de op het papier aanwezige kleurstof, in casu het
zwarte van den inkt, duidelijker te voorschijn treedt, zoo is dat ook het
geval hij andere kleurstoffen, bijvoorbeeld bij schimmelvlekkeneene
oorkonde, zooals de hier aanwezige uit het Groningsch rijksarchief, die
slechts een vrij zwakke groene en rose tint vertoondeop plaatsenwaar
de schimmel gewoekerd had, heeft op die plaatsen een helder groene en
rose tint aangenomen na behandeling met onverdund zapon.
Met nieuwere handschriftendie met anilinekleuren bewerkt zjjn
moet men volgens Dr. Schill voorzichtig zijndaar zapon door het
daarmede verbonden amylacetaat aniline aantast.
5. Op gezaponneerd papier kan men met inkt, potlood en kleuren
schrijven en schilderen.
Deze inkt en kleuren kan men met water uitwisschenzaponneert men
echter het beschreven of beschilderde papier nog eensdan is het uit
wisschen onmogelijk.
Yoor alle verdere uitwerkingen, die Dr. Schill aan het zapon toe
schrijft, verwijs ik naar zijne „Anleitung" (blz. 11 vv.), omdat ik niet
in de gelegenheid ben geweest de door hem beschrevene proeven te kunnen
nemen. Den invloed van zapon op perkamentoorkonden met kalklaag en
op waszegels zal ik later breedvoeriger bespreken.
Volledigheidshalve wil ik hier echter de vraag beantwoordenof door
de behandeling van onze archivalia met zapon het brandgevaar in onze
archieven niet wezenlijk verhoogd wordt.
Zapon is zooals gij hier kunt zien, niet ontvlambaar gelijk collo-
dium of celluloid, het brandt zonder pit of kousje niet. Ook zult gij
opmerkendat zoowel gezaponneerd als ongezaponneerd papier langzaam
verbrandt, alleen met dit verschil, dat de vlam van het gezaponneerde iets
helderder is dan die van het ongezaponneerde papier.
II. Dikwijls is het voor het behoud van een oud dokument nood
zakelijk of ten minste wenschelijk het een steun te geven. Dit gebeurde
meestal door het te beplakken óf met gewoon schrijfpapier, óf met trans
parantpapieróf, zooals ik het vooral in buitenlandsche archieven heb
gezienmet doorzichtig linnendoor middel van stijfsel of lijmdus met
zuurleverende stoffen. De uitwerking hiervan is u allen bekend. Niet
zelden wordt een op deze wijze behandeld dokument op den duur onlees
baar door een chemisch proces. Deze corruptie kan voorkomen worden
door het gebruik van zapondat zich noch in zuur noch in alkalische
stoffen omzet.
Vergl. Schill, blz. 15.
39
Meestal geeft zapon aan het papier of perkament zoodanigen steun,
dat beplakken met een ander middel overbodig is. Alleen wanneer twee
stukken volkomen van elkaar zijn gescheiden, of wanneer een stuk in
flarden hangt of andere defecten het wenschelijk maken, wordt een steun
en verbindingsmiddel vereischt.
Zooals de bier tentoongestelde stukken u aantoonengebruikte ik in
dergelijke gevallen als steun- en verbindingsmiddel zeer fijn Japansch
papier en als kleefmiddel onverdund zapon. Het zal u dadelijk in het
oog vallen, dat het Japansch papier, door mij gebruikt, van het u voor
twee jaren door den Algemeenen rijksarchivaris getoonde, veel verschilt
door meerdere fijnheid en doorschijnendheid. Het door mij gebruikte
papier is geleverd door de firma von Seeling und Hille, Dresden A.,
Pragerstr. 32. J)
Zapon is geen kleefmiddel als lijm, stijfsel enz. Twee ongezapon
neerde stukken papier of perkament kunnen alleen dan door middel van
zapon aan elkaar bevestigd wordenwanneer overmaat van zapon op
deze stukken aanwezig is. In den regel kunnen slechts reeds gezapon
neerde stukken door middel van Zapon aan elkaar worden gekleefd.
Gewoonlijk volgde ik bij het beplakken van een stuk met Japansch
papier de door Dr. Schill aangegevene methode. Wanneer echter een
dokument zoover was vergaandat men het alleen met de grootste voor
zichtigheid kon aanraken en het bovendien plooitjes en opgerolde gedeelten
vertoonde, die voor het beplakken geëffend moesten wordenzaponneerde
ik eerst het stuk om het meerdere stevigheid te geven en het afbrokkelen
te voorkomen. Als het zoover was opgedroogddat ik het zonder gevaar
kon behandelen, maar toch nog zoo vochtig was, dat de stukjes nog niet
vast aan elkaar waren gekleefd streek ik de plooitjes en rimpels met
een vouwbeen gladliet het een tijdlang in een boekbinderspers zetten
om het daarna op de gewone boekbindersmanier te beplakken.
Onder de hier tentoongestelde stukken zullen zonder twijfel de stukken
met sterk verbleekt schrift uwe bijzondere aandacht trekken. Het door
zapon geprepareerde Japansch papier is zoo doorzichtig geworden, dat
daardoor heen ook dit schrift nog goed leesbaar is. De door Dr. Schill 2)
aanbevolen methode om zeer moeilijk leesbare en op beide zijden beschrevene
documenten door middel van zapon en van glasheldere, zeer dunne en op
beide kanten gepolijste celluloidplaten te repareeren heb ik getracht te
volgen, maar heb van eene verdere behandeling afgezien, daar de proef
mislukte en de methode mij ook wegens het grootere brandgevaar minder
aanbevelenswaardig scheen.
Ik heb meestal de fijnste qualiteit, No. 25266, groot 30 X 45, gebruikt.
No. 25442, groot 35 X 50, is veel steviger, maar minder doorzichtig.
2) Anleitung, blz. 10. Posse, Handschriften Konservierung, blz. 25.
