68
scheennaar men mij zeidebezwaar gemaakt te hebben tegen de uitleve
ring van zijn verderen arbeid en men wachtte nu met het verder cata-
logiseerentotdat zij tot andere gedachten zou komen!
Eén zaak hebben de staatsarchieven en bibliotheken te Rome voor
boven die van kerkdijken aard, ten minste in het oog van den bezoeker, die
met zijn tijd wil woekeren: zij zijn den geheelen dag, de Yittorio Emanuele
voor boeken zelfs 's avonds geopenden worden op de talrijke heiligen
dagen niet gesloten met uitzondering van een enkelen als den algemeen
te Rome als feestdag gevierden San Giuseppe, den naamdag van den
stadspatroon.
Hiermede is een bezwaar voor den onderzoeker in hetVaticaan aan
gewezen. Niet alleen is hinderlijk het groote aantal heiligendagenwaarop
het archief onherroepelijk gesloten is en zelfs de in Italië almachtige lira
de deur niet opent, maar iederen Donderdag worden archief en bibliotheek
geheel gesloten; bovendien is het archief dagelijks slechts van 8]/2 tot 12,
de bibliotheek van 9 tot 1 uur geopend, blijkbaar in verband met gebrek
aan personeel. Enom maar dadelijk alle bezwaren bij elkander te noemen
archief en bibliotheek liggen op verschillende verdiepingen vrij ver uiteen
en het is niet geoorloofd boeken uit de bibliotheek en handschriften uit
het archief naar de zusterinrichting over te brengen, zoodat het moeilijk
is bij de studie gedrukte werken te raadplegen. Yoor Nederlanders komt
dan nog het niet minder ernstige bezwaar, dat de Vaticaansche bibliotheek,
die onder den voortreffelijken en door gansch Europa wegens zijn kennis
en hulpvaardigheid beroemden bibliothecaris, pater F. Ehrle 8. J.uit
sluitend ingericht met het oog op de studie der handschriften aldaar
en in het archief, zeer slecht voorzien is van boeken over Nederlandsche
geschiedenis. Ik vestigde de aandacht van pater Ehrle op deze leemte
en beloofde hem ook hier te lande van de zaak te zullen sprekenhij
was van zijne zijde bereid de uitgaven van het Yaticaan op ruime schaal
in ruil voor Nederlandsche werken aan te bieden en het is zeer te wen-
schendat daarvan gebruik gemaakt worde door hendie exemplaren
van belangrijke bronnen-uitgaven, standaardwerken of tijdschriften van
historischen aard tot hunne beschikking hebben. Op den duur zal dan
het Yaticaan meer op dit gebied hebben aan te wijzen dan de twee
planken boven in de lucht, waarop de werken van het Historisch Genoot
schap en die der Koninklijke Akademie in onvolledige reeks vereenzaamd
prijken.
Met groote vrijzinnigheid heeft paus Leo XIII de pauselijke archieven
voor iederen ernstigen onderzoeker opengesteld, „tabularii arcana reclusit
zooals het in mijn Verslag vermelde opschrift luidt. In alle kringen,
waarin ik te Rome verkeerde, bij Duitschers, Franschen, Italianen, was
b ~B1z7 40.
69
maar één roep van erkentelijkheid hiervoor, hoe verschillend van staat
kundige of godsdienstige meening men was. Onder de ongeveer 80 dage-
lijksche bezoekers, die met klokslag van half negen zich voor de specula
vaticana" aan den achterkant van het ontzaglijke paleizencomplex verza
melen, wachtend op het openen der kleine deur, zijn allerlei nationali
teiten vertegenwoordigd, begeerig om te arbeiden in den „bijenkorf".
Het talrijkst zijn er de Duitschers, leeken en geestelijken, Roomschen,
Protestanten en Joden bont dooreen; daarnaast OostenrijkersFranschen
Spanjaarden, Engelsehen, Russen, ZwedenAmerikanen, een enkele Belg
of Nederlander. Het Pruisische, OostenrijkscheFransche en andere
historische instituten hebben hier aan de eenvoudige werktafels hunne
vaste vertegenwoordigers, geleid door mannen als Friedenburg, Sickel
(thans door Pastor vervangen), Duchesne en andere voortreffelijke
geschiedkundigende Görres-Gesellschaft vindt er in Mgr. Ehses een
uitnemenden leider; dr. Sauerland, de bekende katholieke verzamelaar,
slijt er een groot deel van zijn werkzaam leven; de Benedictijnen van
Solesmes hebben er eenigen der hunnen enz. enz. En dat alles werkt te
Rome in volkomen harmonie: men weet, dat men elkanders arbeid door
onderlinge medewerking kan verlichten en helpt elkander zooveel mogelijk
door aanwijzingen uit eigen ervaring of mededeeling van stukken, die
men toevallig vindt. Met groote dankbaarheid herinner ik mij menigen
wenk van dien aard, van allerlei kanten ontvangen, met genoegen menige
ontmoeting ook buiten het Vaticaan, in andere archieven en bibliotheken
der Eeuwige Stad.
Die onderlinge hulp komt vooral te stade bij den toestand, waarin
zich de inventarissen en catalogi hier bevinden. Garampi, de groote kenner
der pauselijke archieven in de 18ae eeuw, die een aanzienlijk deel van
zijn werkzaam leven besteedde aan het inventariseeren van stukken en
dossiers in deze toen reeds reusachtige maar sedert nog aanzienlijk toe
genomen verzamelingen, had nog twintig opvolgers van zijn slag moeten
hebben: dan eerst zouden de registers aan matige eischen voldoen. Uit
een courantenbericht bleek mij dezer dagen, dat Mgr. Wenzel, de hulp
vaardige leider der eenvoudige ruime centraal verwarmde werkzalen van
het archief, wederom deze taak met kracht heeft aangevat; tijdens mijn
verblijf te Rome heb ik reeds van zijne voorlichting veel nut gehad bij
het zoeken van den draad in menigen doolhof. Hij en de niet minder
vaardige pater Denifle, geleerde van Europeeschen naam, hebben met
Ook België is druk bezig aan de voorbereiding van een dergelijke instelling.
Misschien zal het mogelijk zijn ook van onze zijde iets in dien geest te doen en
dan liefst in samenwerking met België, dat zooveel werk met ons kan deelen. Het
Taal- en Letterk. Congres, dezen zomer te Nijmegen gehouden, sloot zich aan bij
mijn voorstel om de Regeering op de wenschelijkheid eener dergelijke samenwerking
opmerkzaam te maken.
