186
historici in Nederland die al spoedig een plaats moeten zoeken bij gym
nasiaal of middelbaar onderwijs.
Het Rijksarchief te Stockbolm was tot nog toe het eenige behoorlijk
beheerde en geordende archief in Zweden. Toen ik aan de Stockholmer
heeren vertelde dat er in biederlandbehalve een Algemeen Rijksarchief,
nog tien rijksarchieven in de provinciën en bovendien in de voornaamste
gemeenten gemeentearchieven bestaandie door volkomen voor hun
taak berekende ambtenaren beheerd in geschikte lokalen bewaard worden
en voor wetenschappelijk onderzoek toegankelijk zijn sloegen zij een
gat in de lucht van verbazing en bewondering. Zoover had men het in
Zweden nog lang niet gebracht Zoo goed als alle openbare archieven
in provincies en steden staan daar onder het beheer van personen die
door andere ambtsbezigheden zoozeer in beslag worden genomen dat zij
geen tijd hebben om eenige zorg aan het archief te wijden en zoo zij
dien al konden vinden zou het hun aan de noodige kennis ontbreken.
Reeds jaren lang had de Rijksarchivaris dan ook voorstellen gedaan om
tot verbetering te geraken; in 1885 was bij koninklijk besluit bepaald,
dat geen stukken uit openbare archieven vernietigd mochten worden zon
der toestemming des konings en voorafgaand advies van den Rijksarchi
varis; eerst in 1898 is eindelijk het besluit genomen tot oprichting van 3
provinciale archieven: te Upsala, Lund en Vadstena, die onder het beheer
van den Algemeenen Rijksarchivaris zullen staan en waarheen hoofdzake
lijk kerkelijke en rechterlijke archieven uit de provincies zullen worden
overgebracht
Laat mij thans nog een en ander mededeelen over de ervaringen
die ik bij mijn onderzoekingen te Stockholm heb opgedaan. In de zeer
ruime, hooge leeszaal (Forskningssalen) waren, behalve de archivarissen
en andere beambten, gemiddeld 15 a 20 bezoekers, aan drie lange tafels
gezetenaan 't eind van de zaal stonden afzonderlijke schrijftafels voor
de archivarissen. Bovendien waren geregeld 6 of 7 dames bezig met
kopieerwerk. Op elke tafel stonden boekenrekjes, waar men de boeken
tijdelijk kan deponeeren, die men bij zijn werk noodig heeft; langs de
wanden van de leeszaal is een uitgebreide bibliotheek opgesteld, waaruit
elk bezoeker kan gaan halen wat hij wenscht te gebruiken; groote laden
in de tafels kunnen als bergplaats voor schrifturen worden gebruikt
Wanneer men een archiefstuk ter inzage wenscht te ontvangen, vult
men een gedrukt formulier inwaarvan op elke tafel een aantal aanwezig
zijn, onderteekent het, en brengt het naar de, vlak achter de leeszaal
gelegenexpeditiezaalwaar altijd een van de amanuenses en gewoonlijk
Nadere mededeelingen over deze provinciale archieven waarvan dat te
Vadstena reeds in gebruik is genomen kan men vinden op p. 169 van den
loopenden jaargang van dit tijdschrift.
187
ook een andere beambte is aan te treffen. Door een archiefbediende
wordt het verlangde stuk dan later naar de plaats van den bezoeker
gebracht; na gebruik moet men het zelf naar de expeditie terugbrengen
en ontvangt dan het regu terug. Gewoonlijk worden slechts twee nummers
tegelijk ter beschikking gesteld; maar wanneer dit noodig is zooals
het in mijn geval was maakt men geen bezwaar, van deze bepaling
af te wijken. De expeditie werkt te Stockholm buitengewoon vlugook
in andere opzichten kan ik verklaren nog nergens een archief te hebben
aangetroffenwaar voor het gemak van de bezoekers zoo goed is gezorgd,
waar men zoo rustig kan blijven voortwerken.
Van de gelegenheid tot studie wordt dan ook een druk gebruik gemaakt.
Onder de 15 tot 20 bezoekers, die tegelijk met mij dagelijks op het archiefwerk
ten, waren verscheiden vreemdelingen: Noren, Denen, Finnen en een Duitsche
Rus, de heer Feuereisen, mag. hist., uit Dorpat, die meteen stipendium
van de Russische regeering een wetenschappelijke reis deed, met het
doel den handel van de Oostzeesteden met Rusland in het laatst der
16de eeuw te bestudeerenhij had al meer dan een jaar in verschillende
Duitsche archievenvooral te Lubeckgewerkt en was voornemens ook
nog te Ilelsingfors en te Kopenhagen zijne studie voort te zetten zoodat
hij in 't geheel ruim twee jaar dacht uit te blijven. Ik vermeld dit
omdat ook anderen misschienevenmin als ikzouden hebben vermoed
dat de Russische regeering zoo mild was met het bevorderen van weten
schappelijk historisch onderzoekdergelijke stipendiaverzekerde mij de
heer Feuereisen, worden herhaaldelijk verleend en het bedrag er van
is zoo groot, dat hij meer dan (wee jaar kon uitblijven voor rekening
van den staat. Het Stockholmer archief trekt altijd veel vreemdelingen
een ieder, die zich bezig houdt met het bestudeeren van de geschiedenis
van een der Scandinavische landen of van de Duitsche en Russische
Oostzeeprovinciënof wel met de diplomatieke geschiedenis vooral van
de 17de eeuw, is er zeker van dat hij hier waardevol materiaal bijeen
kan brengen. De jaarverslagen in de „Meddelanden" maken dan ook telkens
gewag van het bezoek van een 15 of 20-tal buitenlandsche onderzoekers.
Ik was de eerste Nederlander, die er geruimen tijd doorbracht de
heeren Moes en De Witt Huberts hadden er vroeger een zeer vluchtig
bezoek gebracht voor nasporingen naar kunst- en krijgsgeschiedenis
en ik hoop dat ik niet de eenige zal blijven. Voor de geschiedenis van
onze 17de eeuw ligt hier een nog grootendeels onontgonnen goudmijn; en
het graven is er gemakkelijk de plekwaar men moet wezen zonder
veel moeite te vinden.
Een gedrukte inventaris van het Rjjksarchief behoort ook hier nog
tot de vrome wenschen maar met het maken van partieele inventarissen
is men reeds een goed eind gevorderd. Twee van de belangrijkste afdee.
