54
Dat tijdstip variëert bij de verschillende gemeenten tusschen een der
jaren 18121815.
Hoe is men tot die splitsing gekomen?
Voor bet aannemen van ieder der jaren. 18121815 als scbeidingspunt
tusscben oud en nieuw archief mogen bij de verschillende gemeenten ver
schillende redenen gegolden hebbende scheiding zelf vindt bij alle ge
meenten, waar zij bestaat, haren oorsprong in de aanstelling van een amb
tenaar, aan wien de zorg voor een gedeelte van de archieven werd opge
dragen, in de aanstelling van een archivaris. Waar nooit een archivaris
werd aangesteld, is ook nooit een bepaald geformuleerde scheiding tus-
schen oud en nieuw archief gemaakt.
Vorige eeuwen kenden geen archivariszij kenden ook geene splitsing
der archieven in oud en nieuw archiefde stukken der verschillende tak
ken van administratie bleven op de verschillende bureaux berusten, voor
zoover niet de lust tot opruimen ze vernietigde of op zolders deed stapelen
en alleen voor die stukken, welke voor de gemeente van bijzonder belang
geacht werden, omdat zij in het bijzonder in later tijd zouden kunnen noodig
zijn, om de rechten der gemeente te handhaven, werden nu en dan afzon
derlijke bergplaatsen ingericht, buitengewone maatregelen tot instandhou
ding genomen.
Zoo had men o. a., om een voorbeeld te noemen, in den toren van het
raadhuis te Middelburg eene verwulfde kamer, genaamd „het Secreet
Comptoir onder den thoren", waar de belangrijkste archieven bewaard wer
den daar stond „een groote ysere kiste by den segel van der stede", waarin
de oude charters geborgen werden en „sekere groote kasse, voorsien sijnde
van verscheyde loketten de pysele, daerinne sijn de privilegiën deser
stede". Daar dus werd zoo veilig mogelijk bewaard wat later zou kunnen
dienen tot handhaving van de rechten der stadmaar naast het secreet
comptoir waren er in de verschillende bureaux nog archieven, zoo o. a. in
de kamer van thesauriers, op de griffie enz., waarlijk niet onbelangrijke
collecties.
Men zorgde goed voor de bewaring van die zoo belangrijke bescheiden
alle handvesten en privilegiën werden niet alleen bewaard, maar men liet
die ook in privilegieboeken en andere registers overschrijven, om toch maar
te meer zekerheid te hebben, dat hun inhoud in de toekomst niet tot de
vergetelheid zou gerakenandere losse stukken werden in perkamen
ten banden samengebonden, opdat er niet één van verloren zou gaan.
Aan een samenbrengen van alle stukken uit de verschillende bu
reaux tot één collectie, de zorg voor die collectie op te dragen aan een
daarvoor afzonderlijk aan. te stellen ambtenaar, dacht men niet.
Men beschouwde de archieven en terecht als instrumenten, waar
van de administratie en hare ambtenaren zich hadden te bedienen bij de
zorg voor de belangen der gemeentede stukken bleven verdeeld onder de
55
ambtenaren, zooals zij tot de verschillende bureaux behoorden, met uitzon
dering van die enkele stukken, voor welke, als voren gezegd, buitengewone
maatregelen van bewaring werden genomen.
De omwenteling van het einde der vorige eeuw bracht verandering. Men
brak als het ware met het verleden; men stoorde zich weinig aan de ge^-
schiedenis der dingengeen wonder, dat de waardeering der oude archief
stukken werd aangetast.
In Frankrijk werden zij voor een groot deel vernietigd; in Nederland,
God dank, bewaard. Voor de handharing van rechten konden zij, meende
men, wel geen dienst meer doenals historische gedenkstukken
heeft de wetenschappelijke zin onzer voorvaderen hen voor vernietiging bec
hoed.
De opvatting, dat de archieven alleen uit een historisch oogpunt waarde
zouden hebben, is lang blijven bestaan, -ja, bestaat bij enkelen minder
ingewijden nog. Hét is dan odk in alles merkbaar, dat toen men omstreeks
het midden dezer eeuw (in Middelburg o. a. in 1840) begon met de bijeen-
verzamelïng van alle archieven, welke op de verschillende bureaux berust
ten, teneinde die allen te zamen in afzonderlijk daarvoor bestemde archief
kamers te bergen, men zich heeft voorgesteld, eene verzameling te vormen
van stukken, welke alleen voor de geschiedenis waarde konden
hebben.
Waar die opvatting heerschte, was het, schoon niet te verdedigen,
eenigszins verklaarbaar, dat men, alle stukken der gemeente willende split
sen in oud archief voor de geschiedenis en nieuw archief voor de ad
ministratie, teneinde de zorg voor het eerste aan een afzonderlijken amb
tenaar, een archivaris, te kunnen opdragen, zocht een tijdstip in de ge
schiedenis, dat de grens tussclien beide zou zijn.
Men nam dan de eene gemeente volgde daarin voorzeker de andere
het einde van de Fransche heerschappij, de stichting van het Koning
rijk der Nederlanden, een der jaren 1812 tot 1815.
Hoe onvolmaakt die splitsing is tot stand gebracht, blijkt in elk ge
meente-archief van eenigen omvang. Ja, het is niet gewaagd te beweren,
dat inderdaad niet het g e h e e 1 e gemeente-archief is gesplitst, maar slechts
een klein gedeelte ervan.
Gaan wij even na, hoe, om een voorbeeld te nemen, de splitsing te Mid
delburg is uitgevallen.
Als scheidingspunt is daar aangenomen 5 Mei 1814 de intocht der Com
missarissen-Generaal van den Souvereinen Vorst der Vereenigde Neder
landen. Oud en nieuw archief zijn ieder in afzonderlijke lokalen geborgen
met het nieuw archief heeft de archivaris geenerlei bemoeiingen.
De notulen van den raad (municipalen later gemeenteraad) eindigen
er in het oud archief met 5 Juli 1816 de arrêté's (besluiten) van den
maire (burgemeester) eindigen daar met 29 December 1815het verbaal
