104
Het onderzoek der stukken leert spoedig, of de organisatie van den
staat op een bepaald tijdstip geheel veranderd iszoodat b.v. eene republiek
een koninkrijk werd. De indeeling moet deze veranderingen weerspiegelen
door het vormen eener nieuwe afdeeling. Immers een ondergeschikte
autoriteit is niet meer dezelfde als een onafhankelijke j zij heeft niet meer
de opperste leiding der zaken en onderhoudt geene betrekkingen met
andere statenhaar werkkring is beperkt door den wil van den vorst.
En men blijft zoodoende trouw aan het gestelde beginseldat de ordening
van het archief de lotgevallen van den staat documenteeren moet.
Men passé evenwel deze regels niet al te streng toe. Het doorloopen
van seriën, de aard der stukken en andere redenen kunnen aanleiding
geven tot het maken van uitzonderingen de archivaris moet in elk voor
komend geval beslissen. Steeds echter moet eene uitzondering gemaakt
worden voor het gevaldat het archief van eene instelling of een college
vermengd is met dat van eene andere instelling of college, waarmede
het vereenigd is of waarop zijne rechten zijn overgegaan. In zulk een
geval vorme men wel van het archief van de geannexeerde instelling of
college eene afzonderlijke afdeelingmaar men scheide de beide archieven
nietimmers zoodoende zou het beeld van de geschiedenis der annexee-
rende instelling verminkt worden en eene afdeeling van het archief zou
beroofd worden ten bate eener andere. Deze uitzondering heeft echter
geen plaats, in geval het archief van een gesticht alleen in een ander
gesticht gedeponeerd is het is dan geoorloofdhet gedeponeerde archief
af te scheiden en het zelfs zoo noodig naar eene andere afdeeling van
het depót over te brengen.
Bij de rangschikking der losse stukken neme men niet te veel wille
keurige onderverdeelingen aan. Men rangschikke ze volgens den maatstaf,
aangegeven door de gebondene deelen en de seriën. Doch alleen indien
de vereeniging van stukken in deelen en seriën oorspronkelijk is bracht
een latere archivaris ze tot standdan is zij als maatstaf voor de indee
ling van het archief waardeloos.
Het is ongeoorloofdstukken uit seriën of afdeelingen te lichtenom
daarvan verzamelingen te vormen. Verzamelingen van autographen, van
aktenbelangrijk voor de geschiedenis van een beroemd persoon enz.
uit verschillende archieven gelicht, maken daarin betreurenswaardige
lacunes en snijden den draad van historische onderzoekingen af. En
tegenover dit nadeel staan geene evenredige voordeelen. Immers dergelijke
verzamelingen worden gevormd volgens de invallen van een archivaris;
zijn opvolger kan met evenveel recht weer iets anders willenhij zal
verschillende stukken weer op hunne oude plaatsen willen brengen en
ziet zich daarin verhinderdwanneer niet op elk stuk zeer nauwkeurig
de plaats is aangewezenvan waar het vroeger weggenomen is. Het
vormen van verzamelingen is niet de goede weg: de archivaris ordene de
105
stukken alleen volgens de „idee archivistiche", zonder cenige voorkeur
voor bepaalde soorten van stukken. Wenscht hij alles, wat op een
bepaalden persoon of eene bepaalde zaak betrekking heeftbijeen te
brengen, welnu eene lijst der stukken voldoet even goed aan het doel of
nog beter eene uitgave daarvan.
Ook over de berging der archiefstukken geeft Lupi behartigenswaardige
wenken. Het Italiaansche systeem acht hij verkeerd. Te Parijs zag hij
met voldoening kartonnen doozen ter bewaring van dossiers te zamen
met de daarbij behoorende charters en kaarten. Overigens is hij een
voorstander van het systeemom alles (behalve de „pergamene a volume")
in den ouden toestand en in de oude afdeelingen te laten, en om niet
te streven naar eene plaatsing van alles op dezelfde wijze en in ééne
doorloopende serie.
Yoor de charters acht hij het best afzonderlijke plaatsing der opgerolde
stukken. Reeds van ouds vormden de charters eene afzonderlijke serie
van het archief, gemotiveerd door hun uiterlijken vorm; terwijl de gelijk
soortige inhoud van sommige charters en sommige andere stukken nooit
een reden was, om deze bijeen te voegen. Zij behooren ééne doorloopende
serie te vormen hoogstens kan men de charters verdeelen volgens de
instellingenvan waar ze afkomstig zijnen ze dan naast de andere
seriën van dit archief bergen. De plaatsing van alle charters bijeen heeft
echter dit voordeeldat men dan deze afdeeling van het archief kan
voorzien van kasten („scaffali") van bijzonderen vorm, bepaaldelijk inge
richt voor de berging van charters. Te Florence zijn alle charters opge
rold in chronologische orde geplaatst in vierkante vakjes, die er 20
bevatten en ruimte laten voor aanvullingen boven elk vakje vindt men
een etiquet met opgaaf der jaartallendie het bevat (en den naam van
de instellingwaarvan de charters afkomstig zijn)groote rollen zijn bij
elkander in afzonderlijke vakken geplaatst. De charters dragen geen
volgnommer, maar alleen eene dagteekening dit is voldoende om ze terug
te vinden en men kan nieuwe aanwinsten gemakkelijk invoegen. Charters
met zegels worden niet gerold, maar in zeer groote doozen („buste")
bewaardde groote zeldzaamheid van dergelijke stukken rechtvaardigt
zulk eene kostbare wijze van berging 2). Men plaatse in elke afdeeling
i) la het voorbijgaan klaagt Lurt over de aanwezigheid (in Frankrijk als in Italië) van zoo
vele charters e. a archiefstukken in bibliotheken. Te Parijs koesterde men den ernstigen wensch,
deze weder naar de archieven over te brengenen men had het zelfs beproefd, maar was op
moeielijkheden gestuit.
a) Natuurlijk zou derhalve in ons land, waar charters met zegels de vaste regel zijn, het
oprollen volgens Lupi niet gewenscht zijn. Ik voor mij betwijfel dit. Het ongevouwen bewaren
der stnkken is, tenzij het met veel zorg en groote kosten geschiedt (wat bij een zoo groot aantal
stukken ondenkbaar is), m. i. nadeelig voor het behoud der stukken. Onze oude methode van
vouwen beschadigt de stukken op de vouwen en verwart de zegels tot een klomp, zoodat zij
beschadigd worden. Ik voor mij zou rollen nog het beste vinden (natuurlijk in de breedte en
met de zegels naar buiten, zoodat zij op ééne rij naar buiten komen). Maar ik aarzel deze methode
in te voeren 1° om de meestal aangebrachte dorsaal-notities der stukken, 2° omdat het zeer
moeielijk is, stukken, die eeuwenlang gevouwen zijn geweest-, behoorlijk en blijvend op te rollen.
