82
eenige zoon, aanstonds bestemd eenmaal op te treden als een
der hoofden van de aloude en vermaarde firma Johannes Enschedé
en Zonen de opvolgers van Abraham Casteleijn die den
8 Januari 1656 het eerste nommer uitgaf van de Oprechte Haar-
lemsche Courant. Aan de eene zijde dus in eene nauwe betrek
king staande tot eene beroemde drukkerij met een verleden van
een paar eeuwen nagenoeg, vond hij aan den anderen kant in
zijne familie, van ouder tot ouder te Haarlem gevestigd, een
schat van overleveringen en verhalennaar vroegere tijden terug
wijzende. Waar derhalve eenige lust voor navorsching en beoefe
ning der geschiedenis was aangeborenkonden de omstandigheden
niet beter hebben gediend om die neigingen tot eene gelukkige
ontwikkeling te brengen en wat aangaat de loopbaan die hij had
te kiezenwas voor Enschedé gewis het gestarnte gunstig waar
onder hij ter wereld kwam.
Eenige jaren zijner jeugd bracht hij door in Frankrijk.
In Holland teruggekeerd, werd hij 30 Augustus 1848 als
student te Leiden ingeschreven, promoveerde daar 3 Juli 1852
op eene dissertatie De Proculo jurisconsulto en vestigde zich toen
voor goed te Haarlem, waar hij in hetzelfde jaar als deelgenoot
der firma Joh. Enschedé en Zonen optrad.
In de eerste helft dezer eeuw had men in Nederland niet veel
op met het oudein het nieuw gevormde en later weer hervormde
Koningrijk, droomde men van het nieuwe en de oogen waren zoo
verlangend te zien wat de toekomst zou brengen, dat men gaarne
vergat wat het verleden had opgeleverd. Opmerkelijk is het dat
juist in 1850/51 eene niet te miskennen verandering hierin plaats
greep. Er kwam wezenlijk eenige belangstelling voor den ver
vlogen tijd, die gaande gehouden werd door een jong en goed
aangeschreven maandblad en op de archieven werd de aandacht
gevestigd, door sommige bepalingen der pas ingevoerde gemeen
tewet, waar van de bewaring en verzorging dier bescheiden
sprake is.
Ook in Haarlem bleef het een en ander niet zonder uitwerking.
Het Gemeentebestuur begreepdat het raadzaam wasvan de
kwaliteiten van den jongen talentvollen Haarlemmer partij te
83
trekken en benoemde den 25 Maart 1857 Mr. A. J. Enschedé
tot zijn archivaris. De nieuwe ambtenaar ontvingop zijn verzoek,
geene geldelijke belooning, maar hem werd de vrije hand gelaten,
de zaken naar eigen inzicht en opvatting te regelen en dat
was zeer verstandig, want het Haarlemsche archief bevond zich
destijds in een staat, overeenkomende met dien in andere gemeen
ten op de helft dezer eeuw, aan de lezers van dit blad genoeg
zaam bekend en waarover dus niet behoeft te worden uitgeweid.
Men behielp zich met een geschreven inventaris van het jaar
1772. Er bestond eene in 1850 door Mr. J. L. de Bruijn Kops
samengestelde lijst tot titel dragende: Stukken der Grafelijke
tijden uit het archief der Stad Haarlemen hier zij opge
merkt, dat men zelfs nog lang na dien tijd, hier en daar
meende dat een archief enkel bestond in de charters, en al bet
overige werdzoo niet als waardeloos beschouwddan toch onver
meld gelaten.
Het eerste werk van Enschedé waszich op de hoogte te
stellen van de inrichting van het Gemeentebestuur in vorige
eeuwen; welke ambtenaren, gestichten, instellingen enz. enz. er
van afhankelijk of er aan rekenplichtig waren en eenmaal daarin
doorgedrongende alom verspreide archieven bijeen te brengen
te ordenen en te beschrijven.
Ik sta hier even bij stilomdathetgeen in onze dagennu wij
ons voordeel kunnen doen met de ervaring van anderenals van
zelf spreekt, voor veertig, vijftig jaren, zoo goed als onbekend
en een weg was, welke gezocht moest worden.
In overleg met zijn vriend Bakhuizen van den Brink werd
het plan vastgesteld voor den „Inventaris van het archief der
Stad Haarlem", welke na een onverdroten arbeid van eenige
jaren gereed kwam en van 1866-1867 in drie deel en in het
licht verscheen.
Aan dezen arbeid was echter een andere voorafgegaandie van
den destijds nog weinig ervaren archivaris eene groote inspanning
vorderde, met glans echter volbracht werd en de vruchten ge
dragen heeft, die men er van verwachtte.
Den nog kort aangestelden ambtenaar werd namelijk reeds in
