16
„kosten, verbonden aan de beschrijving en regeling" van die oude ar
chieven jaarlijks f 1000 beschikbaar, met dien verstande dat deze post
ook opgenomen is onder die ter af- en overschrijving aangewezen. De
vroegere griffier der Staten Just de la Paisières genoot boven zijn be
zoldiging een persoonlijke toelage van f 1000. Toen deze som door zijn
overlijden was vrijgevallen, stelde de Commissaris des Konings voor om dat
bedrag voor de ordening en beschrijving der oude lokale archieven te
besteden. Dat is de oorsprong van dezen post.
Uit dezen worden salaris en reis- en verblijfkosten gevonden. Ook in
deze provincie echter worden de oude archieven, althans gedeeltelijk, wel
tijdelijk naar den TIaag overgebracht, waardoor ook in den winter kan
worden voortgewerkt en reiskosten worden gespaard. Wijl er zoo des te
meer voor salaris zal kunnen overblijven, is het natuurlijk dat de ge
meenten en waterschappen zeiven daarvoor niets hebben bij te dragen
Hare lasten voor het verkrijgen van een goed geregeld en bewerkt archief
bestaan dan in de kosten van vervoer, berging, inbinding enz. en onder
houd, gelijk in Noordbrabant.
De omvang van de taak in Zuidholland met 190 gemeenten is zeker
niet geringer dan die hier, hoewel in deze provincie, met 184, waar
onder vele in deze eeuw eerst uit meerdere tezamengestelde gemeenten
de archieven gewoonlijk hooger opklimmen en omvangrijker zijn. Ten
aanzien der polderarchieven toch is Zuidholland bijzonder rijk geze
gend. In de jaarlijks door de provincie gedrukte verslagen zijner werk
zaamheid doet de heer Hingman geregeld mededeeling van den hoofdin
houd van hetgeen telkens weder geregeld is.
In Gelderland werd reeds den 7en juli 1848 door de Staten het besluit
genomen om door een bijdrage (van f 500) uit de kas der provincie het
nasporen van oude stukkenarchievenverzamelingen enz. te bevorderen,
welk besluit tot regeling van onderscheiden gemeentearchieven heeft ge
leid. In de Provinciale Verslagen vernemen wij een en ander daarvan
in de eerste jaren voornl. mededeelingen over den toestand van verschillende
archieven en o. a. in 1852: dat van het archief van Zalt-Bommel (het vorige
jaarvermeid als „in verwarden toestand, de menigte losse stukken onge
ordend door elkander") het oude gedeelte „voor zoo veel het er vatbaar1) voor
was, behoorlijk ingenaaid, ingebonden en door het daarstellen van kasten
thans zeer goed uit eikanderen gezet en geordend is." Betere bewij
zen van het ingevolge die bijdrage onder leiding van den provincialen
archivaris verrichte vinden wij in de gedrukte inventarissen der archieven
van Nijmegen ArnhemDoetinchem Hattem enz. enz. De inventarisatie
geschiedde volgens een reeds bij besluit van den gouverneur van Gelder
land d.d. 10 november 1847 bekrachtigd plan van aan de toenmalige
eischen der wetenschap geëvenredigdeeenparige wijs van regeling en be
schrijving der stedelijke en andere archieven.
Tot de polderarchieven strekte zich de bemoeiing van de Staten niet
uit vóór 1886. Op grond dat toch ook in vele dier archieven stukken
aanwezig zijn, waarvan de zorgvuldige bewaring voor de geschiedenis
van ons Vaderland in het algemeen en van Gelderland in het bijzonder
hoogst belangrijk is te achten, stelden Gedeputeerde Staten toen, op het
voorbeeld van Utrecht, aan de Provinciale Staten voor om tot het oor
deelkundig onderzoek dier archievenhet herzien der reeds bestaande
inventarissen, het regelen en beschrijven der nog niet geordende verzame
lingen en evenzeer het doeltreffend bewaren van een en anderwat alles
niet langer uitgesteld mocht worden, een bijdrage te geven. Die bijdrage
zouhoewel ook hunnerzijds de polderbesturen zich eenige geldelijke op
offering zouden moeten getroostenmoeten voorzien in de kosten van
geldelijke belooning voor den arbeid en schadeloosstelling voor reis- en
verblijfkosten van den deskundige. Bij het tot stand brengen dezer rege
ling was immers thans, evenzeer als in 1848, het belang der provincie
ten zeerste betrokken te achten.
In de afdeelingen werd het hooge belang eener behoorlijke ordening
der oude archieven gereleveerd en tevens aangetoond dat hierdoortegen
over de kostende gewichtigste materieele belangen van particulieren en
gemeenschappen dikwijls gebaat of voor schade behoed kunnen worden.
De gevraagde f 600 voor 1886 en f 1200 voor 1887 daarop werden in
de openbare vergadering zonder hoofdelijke stemming toegestaan. Ook
geschiedde dit voor de laatste som voortaan jaarlijks, tot zij in 1889 op
f 800 werd gereduceerd wijldoor de opzending der archieven voor den
duur der bewerking en inventarisatie, de reiskosten verder vermeden werden.
Omtrent het resultaat verscheen niets in druk, maar uit een rapport
ten dezen uitgebracht door den archivaris in Gelderland en door Gede
puteerde Staten in hoofdzaak medegedeeld bij de begrooting van 1893,
blijkt dat het werk een alleszins bevredigenden voortgang heeft en de
uitgaven te dezer zake door de provincie geleden en nog bij te dra
gen volkomen gerechtvaardigd en nuttig besteed mogen heeten.
's Hertogenboschmei 1895. A. C. BONDAM.
Jammer dat dit begrip blijkbaar nog al eng is opgevat. In Bommel zat men een paar jaar
geleden zeer verlegen omdat zooveel van het oude archief ontbreekt en deed daarnaar navraag o.a.,
bij mij. Zoo gaat het als de archiefverzorging in handen van ondeskundigen en ongeschikten is
of van hen, wier hoofdbezigheid een andere is. Opruimende en verscheurende te „ordenen" gaat
erg gemakkelijkdoch er behoort heel wat geduld en toewijding, nauwgezetheid en oordeel toe
om de eenmaal verwarde en geheel dooreen geraakte losse bescheiden van een archief één-voor-één
te bepalen en in hun oude verband terug te brengen.
Vermoedelijk heeft de aanmerking van 1851 het gemeentebestuur geprikkeld om snelle oprui
ming en opknapping door secretaris en binder te doen houden en heeft het toen daarvan bericht
ingezonden met het oog op het nieuwe Verslag.
Volgens een gerucht zou in der tijd een gedeelte verkocht zijn en voor de opbrengst
een keurig tafelkleed in de raadszaal zijn aangeschaft! Red.
