Ch. M. Dozy.
54
archievenwelke reeds volgens een ander systeem consequent waren ge
ordend. Al had zulk een besluit van den Minister in Frankrijk meer
beteekenis dan het ten onzent zou hebben, het effect hing toch ook aldaar
voor een groot gedeelte af van den goeden wil der Gemeentebesturen.
Sinds 1887 is de Regeering in staat eenigzins pressie op deze uitteoefenen
en wordt op de begrooting der departementen een vergoeding van reis-
en verblijfkosten uitgetrokken voor de inspectiereizen van den departe
mentalen archivaris.
De gemeenten worden door de schrijvers evenals de departementen be
sproken, soms slechts in enkele onbeduidende regels, die niet veel licht
geven, maar in allen gevalle c.q. het bestaan van een inventaris of
beschrijving constateeren.
De archives hospitalières vormen een volgende afdeeling. Zij zijn
volgens de Heeren Langlois en Stein over 't algemeen oud, rijk, goed
bewaard en goed geordendwaarlijk eene stoute bewering. Op deze
archieven heeft de inspecteur der gemeente-archieven een recht van toe
zicht. Ook voor henzoo zij althans niet reeds geordend warenis in
1854 een cadre de classement voorgeschreven.
Alle overige archieven worden in een afdeeling samengevat, zij zijn
o.a. die der rechtbanken, registratiebureauxdomeinbesturen, bisdommen
en andere geestelijke corporatieszeer veel daarvan behoort thuis in de
departementale archieven en zou daarheen zijn overgebracht, waren de
wettelijke voorschriften opgevolgd.
Dan de notarisprotokollenworden deze ten onzent krachtens de wet
achterbaks gehouden, in Frankrijk is de toestand nog veel treuriger, daar
de protokollen niet in eene bewaarplaats zijn vereenigd maar ook thans
nog onder de notarissen berusten, die natuurlijk slechts zelden eenig be
lang in die oude paperassen stellen en ze vaak op zolders al of niet in
kisten laten bederven.
In de étude, wij zouden zeggen het kantoorvan iederen notaris hangt
een borderel, met een lijstje van alle protokollen van de betrokken ge
meente met aanwijzing van den notaris die ze bewaart. Dit is zeker een
uitstekende maatregelmaarzooals ik zelf meermalen ondervond tusschen
het opdoen dier kennis en het voor zich krijgen van het gewenschte
register is een groot verschil. Ik zeg register, maar vaak ziet men bij de
vraag naar een of ander acte een of meer groote kisten openenwaaruit
een duffe lucht opstijgt en die volgepropt zijn met papierenwier ontcij
fering weken en maanden tijd zou kosten.
Eeeds in 1789 werd officiéél de wensch geuit dat in iedere hoofdplaats
een bewaarplaats zou worden aangewezen voor alle notariëele akten aldaar
verleden. Maar de toestand is ook nu nog onveranderd. Slechts in
enkele steden o.a. Lyon, Rouen, Toulouse zijn de akten in kwestie ver
eenigd in de Chambre des notaires.
1
55
Moesten de schrijvers zich bij al deze archieven nog meer dan bij de
vroegeren tot enkele aanduidingen bepalennog incompleter zijn zij uit-
tenaard der zaak, wat betreft de heerlijkheids- en familiearchieven. Zij
deelen evenwel ook daaromtrent mede, wat hun bekend is geworden en
men zal wel algemeen toejuichen dat zijindachtig aan het bekende le
mieux est l'ennemi du bien zich niet hebben laten afschrikken door het
noodzakelijk gebrekkige hunner opgaven.
Niet het minst moeielijke hunner taak is nog onvolbracht. Twee af-
deelingen zal het derde deel bevattende fransche archiefstukken in het
buitenland en die in binnen- en buitenlandsche boekerijen. Is ook dit
voltooiddan kunnen zij de voldoening hebben een onmisbaren gids te
hebben samengesteld voor allen die zich met de geschiedenis van Frankrijk
of van gedeelten van dit land bezighouden.
Litteratuurkroniek
door
Mr. J. E. HEERES.
(Schrijvers en uitgevers, die werken in dit Tijdschrift wenschen bespro
ken te zien, gelieven ze te zenden aan de redactie.)
Derde supplement op het Repertorium der verhandelingen en bijdragen,
betreffende de geschiedenis des vaderlandsin mengelwerken en tijd
schriften tot op 1890 verschenen. Door de leden van de Commissie voor
geschied- en oudheidkunde van de Maatschappij der Nederlandsche Letter
kunde te Leiden. Leiden, Brill. 1893. (8°); XXII, 251 bldzz.
Hierin o.a. de volgende afdeelingen: „Kronieken" (n;- 164a
20% a 5); „Charters en cartularien" (m- 220a244af); „Biblio
theken" (n»' 2655284e); „Archieven" (n;- 298a a a 401/1)
„Diplomatiek. Tijdrekenkunde" (n;- 40254065); Zegelkunde"
(4165—433), enz.
J. C. Overvoorde. Yerslag omtrent het Gemeente-Archief van Dord
recht, over het jaar 1892. Dordrecht, Van Elk. 1893. (815 bldzz.
a. Toestand der Archieflokalen 5. Toestand der Archiefstukken;
c. Bezoeken en inlichtingend. Aanwinsten en verliezen [o. a.
Legaat—Beelaerts: nl. boekwerken, teekeningen, prenten, munten
en penningen].
A. C. Van Aelst. Schets der staatkundige en kerkelijke geschiedenis
der stad Oudewater. Aflevering 1517. (bldzz. 449534).
Archivalia in den tekst verspreid. Voor volledigen titel,
enz. zie men bldz. 31 van jaargang 1893 van dit tijdschrift.
Dit is het eenige verslag over een gemeente-archief, dat mij in handen is gekomen. Toe
zending van andere verslagen zou mij aangenaam wezen.
