28
kenteeken der valschheiddat ismen kan een poging tot namaking van
een ander geschrift dadelijk nagaan. Door een voorbeeld wil ik dit toe
lichten men ziet dan tevens die behandeling van een deskundige. De
geleerde inspecteur der Luiksche Universiteit, de heer St. Bormans,
werd, toen hij nog Rijks-archivaris in de provincie Namen was, als eerste
deskundige benoemd in het bekend proces Jaumart-Paquet d'Acosse in
appèl voor het hof te Luik.
Het gold de vraag of een hologrophisch testament door den voor-
maligen garde-chasse van den overleden baron Jaumart-paquet d'Acosse
ten zijnen voordeele aangevoerd en naar hij beweerde, door den voornoem
den baron geschrevenecht was. Toen werd door den heer Bormans op
meesterlijke wijze die aller bewondering heeft gewekt, vooral uit de manier
waarop het geschrift werd vervaardigdde valschheid van het voorgewend
testament aangetoond. Hij bewees namelijk dat de falsaris, na een brief
van den baron te hebben bemachtigd en het schrift daarvan zorgvuldig
bestudeerd, letter voor letter had nagemaakt, maar dat, wijl hij de letters
meerendeels elk afzonderlijk had moeten uitzoekende verbindingen tus-
schen de letters onderling, of niet aanwezig of geheel afwijkend waren
van die in den brief, door den baron zeiven geschreven. Door proeven
op een teekenbord lichtte de heer Bormans dit alles toe en liet aldus de
wijze zien waarop het voorgewend testament was vervaardigd en juist
hierdoor dat het valsch was.
Welke hulpmiddelen kunnen onze zoo geperfectionneerde vergroot
glazen en vergroote photographische afbeelding bij zulk een vergelijking
niet aanbieden? Welk een verschil knnnen vooral de trekken gevormd
door het ophalen van de pen, als men die trekken nog vergroot, niet
opleveren in een autenthiek geschrift met die van het nagebootst geschrift.
Bij het ophalen heeft men toch de pen niet zoo zeker in zijn macht,
vooral als men dan nog angstig en nauwgezet een voorbeeld juist en
haarfijn moet namaken.
Over de hulpmiddelen ter herkenning die watermerken en waterlijnen
(pontuseaux) aanbieden en de kennis van het papier wil ik hier niet
sprekenhet zou te ver voerenook over de watermerken bestaan
monographiënbijv. van C. M. Briquet te Bern in 1888 verschenen.
Dat niet slechts in zake van twijfel over identiteit van geschriften
maar zelfs van de nauw daarmede verbonden quaestie over de echtheid
van een zegel, een deskundige dient geraadpleegd, bewijst mede het Lim-
burgsch proces waarover ik in 't begin met eenige woorden heb gewaagd.
Verschil in de dikte van de letterkoppen wordt door de deskundigen in dit
proces geraadpleegd als bewijs van valschheid aangemerkt!
29
Hebben die heeren wel eens een proef genomen hoc men met één
en hetzelfde stempel afdrukken kan vervaardigen, waarvan juist de koppen
der letters merkelijk verschillen. Ik heb hier de afdrukken vóór mij van
het stempel van ons archief en ik bemerk op die twee afdrukken letter
koppen die merkelijk onderling verschillen bijv.de kop van een R op
den eenen afdruk is veel breeder dan op den auderen. Hoe komt dit
nu? 't Ts eenvoudig: Als men heel voorzichtig het stempel in de
warme lak houdt tot deze laatste geheel is afgekoeld en de vormen der
letters dus niet meer kunnen veranderen, dan verkrijgt men een juister
afdruk. Maar neemt men het stempel aanstonds na het afdrukken terug
uit de nog gloeiende lak dan veroorzaakt de koude lucht een neerslag die
de letters afplat en verbreekt, 't Is een natuurkundig proefje, zeer
gemakkelijk te verklaren, vooral door iemand, als een onderwijzer, die
de gronden der natuurkunde zelf aan zijne leerlingen uitlegt. En als
men het stempel in schuine richting in de lak drukt, zijn de letters
geheel anders dan zij zijn wanneer men dit stempel loodrecht daarin
plaatst.
Hieruit volgt dat een zegelafdruk die valsch schijnt nog niet valsch is.
Ook het tegenovergestelde is waar n.l.een zegelafdruk die echt
schijnt is daarom nog niet echt. Een zegel is zeer gemakkelijk in korten
tijd te verbreken en na te maken. Met boetseerwas en een weinig olijf
olie en lak gelukt het uitmuntend. Zelfs zonder boetseerwas gaat het
ook al. Ik wil het recept niet verder verklaren Maar men probeere
zelf; intelligenti sat!
Dit alleen wilde ik betoogen: het wordt tijd dat men bij zulke ge
wichtige zaken als het vergelijken van geschriften en zegels, waar er
zooveel van afhangt, toch eens personen gaat raadplegen die uit de
ondervinding van hun ambtsbetrekking als geroepen zijn om over zulke
zaken te kunnen adviseeren en vooral die uit besef van de uiterste nauw
gezetheid en juistheid (bij hun dagelijksche beroepsbezigheden gewone
plichten), van experten in zulke gewichtige aangelegenheden gevorderd
zich niet onbeslagen op het gladde ijs der schriftvergelijking zullen wagen.
Maastricht. A. J. ELAMENT,
Commies-chartermeester hij het Rijksarchief
in Limburg.
De stichtingsbrief van Thorn.
In zijn jongste werk, de uitgave der archieven van het kapittel Thorn
komt de verdienstelijke archivaris van Limburg, de heer Habets, opnieuw
te spreken over de echtheid van bovengenoemden stichtingsbrief (gedrukt
blz. 6 dier uitgave), dien hij reeds vroeger behandelde in de Verslagen
In België geldt nog ten opzichte van een holographisch testament art. 970 van den
code-civil, zooals men weet: Le testament olographe ne sera point valable, s"il n'est écrit en
entier, daté et signé de la main dn testateur; il n'est assujelti aucune autre forme.