sterk afhankelijk van kleine 'communities' of zelfs van één persoon. Door deze
tools gezamenlijk te ontwikkelen en te beheren is de kans groter dat ze in leven
kunnen worden gehouden.
Efficiëntie of doelmatigheid. Effectief, maar dan wel tegen zo laag mogelijke inspan
ningen en kosten. Het is evident dat samenwerken tijd, dus geld kost. De door
samenwerking toenemende doelmatigheid wordt door dat samenwerken dus per
definitie wat beperkt.
Om onderbouwd beslissingen te kunnen nemen over de consequenties van samen
werken voor effectiviteit en efficiëntie is het nodig om inzicht te hebben in kosten.
In het artikel 'Kosten' van Herman Uffen elders in deze bundel wordt hieraan
aandacht besteed.
Wanneer kosten op een uniforme wijze in zicht worden gebracht is dat een hele stap.
Maar óók de baten moeten in zicht komen. Pas dan wordt duidelijk wat schaalvoor
delen zijn, en wat synergie oplevert. Een correcte kosten - batenanalyse maakt
inzichtelijk wat investeringen (in tijd en geld) opleveren bij verschillende opties of
scenario's. Wellicht is zelfs een maatschappelijke kosten - batenanalyse7 noodzake
lijk. Het kunnen beschikken over huidig digitaal erfgoed in de toekomst, of juist het
niet erover kunnen beschikken omdat het verloren is geraakt, zijn welvaartseffecten
(of: maatschappelijke effecten) die ook in de vergelijkingen een rol dienen te spelen.
En dan kunnen de aannames van grotere effectiviteit en efficiëntie aantoonbaar
worden gemaakt, en kunnen beleidsmakers en beslissers tot goede afwegingen
komen.
Blokjesmodel als grondvest
Van de duizenden instellingen die cultureel erfgoed of wetenschappelijke data in
hun collecties hebben, beschikt een aantal over e-Depot voorzieningen waarmee de
langdurige toegankelijkheid van digitale objecten kan worden verzekerd. Daarin is
veel (vaak projectmatig) geïnvesteerd. Het werkprogramma Digitaal Erfgoed
Houdbaar startte voorjaar 2018 met een inventarisatie van 'digitale archieven' in
Nederland.8 Doel is om, in stappen, een landkaart te maken van de diensten en
voorzieningen voor duurzame toegankelijkheid in Nederland. Eén van de voorlopige
uitkomsten is dat van de 44 organisaties die in de eerste stap bevraagd zijn, er 27
(60 zeggen over een 'digitaal archief' te beschikken. Als alle, vaak kleine, organi
saties in Nederland zouden zijn meegenomen in de survey dan zou dit percentage
zeker aanmerkelijk lager uitvallen.
Een e-Depot of 'digitaal archief' is echter maar één van de onderdelen van de infra
structuur voor duurzame toegankelijkheid. In 2014 - 2016 is in NCDD-verband een
model ontwikkeld9, dat beoogt het geheel van voorzieningen in kaart te brengen dat
nodig is om duurzame toegankelijkheid te borgen. Het model is gebaseerd op een
zogenoemde 'Business - IT-stack':
'Business' wordt vertaald in....
Processen, die worden ondersteund door..
Applicaties en databases, die werken in een
Applicatie infrastructuur (servers) die draait op een..
Technische infrastructuur (o.a. opslag) die bestaat uit..
Machines netwerken die..
Kantoren internet verbinden met datacenters.
Wanneer nu alle ingrediënten van de infrastructuur voor duurzame toeganke
lijkheid hierop worden geplot, dan ontstaat het beeld zoals weergegeven in
afbeelding 2.
hoofdstuk 3
7 Voor informatie over een maatschappelijke kosten- en batenanalyse zie bijvoorbeeld
http://www.mkba-informatie.nl/
8 Joost van der Nat, Marcel Ras SURVEY Digitale Archieven in Nederland (7 mei 2018) zie
https://www.netwerkdigitaalerfgoed.nl/wp-content/uploads/2018/05/20180507-Netwerk-Digitaal-Erf-
goed-Survey-Digitale-Archieven.pdf geraadpleegd 11 oktober 2018. 'Archief' is hier gebruikt in de zin van
'bewaarplaats" of 'e-Depot'.
9 Joost van der Nat, Marcel Ras Samen Bouwen aan een netwerk van landelijke voorzieningen. Eindrapport van
het onderzoek naar een landelijke infrastructuur voor duurzame toegang tot digitale informatie (2015) Zie voor
het rapport: http://www.netwerkdigitaalerfgoed.nl/kennis-en-voorzieningen/digitaal-erfgoed-houdbaar/
gemeenschappelijke-voorzieningen/ geraadpleegd 11 oktober 2018.
158
joost van der nat generieke voorzieningen en samenwerking
Business
STANDAARDEN
KOSTEN -BATEN
MODELLEN
AUDIT ft
CERTIFICATIE
WET ft REGEL I TAKEN ft VERANT-
GEV1NG I WOORD ELUKH.
COMPONENTEN
WAARDE
KETEN
ACTIVITEITEN
AFDELINGEN
WERKNEMERS
Processen
Business Applicatie Landschap
PRESERVATION
TOOLS
IOAISl-n
BEWAARPLAATS
BUSINESS
INTELLIGENCE
MEER GENERIEKE
APPLICATIES
SPECIFIEKE SERVICE J
SPECIFIEKE SERVICE 2 I SPECIFIEKE SERVICE
Applicatie Infrastructuur
GENERIEKE APPLICATIE INFRASTRUCTUUR SERVICES
Technische Infrastructuur
GENERIEKE TECHNISCHE INFRASTRUCTUUR SERVICES
GENERIEKE HARDWARE SERVICES
SPECIFIEKE SERVICE
Locaties
4 (RIJKS) DATA
Afbeelding 2. Model voorzieningen duurzame toegankelijkheid
159
