Digital Preservation -
wat is het niet (of niet alleen)
Tijd voor een andere benadering
aan de totstandkoming ervan. Zo werd ook geconstateerd dat bij Vlaamse en
Nederlandse erfgoedinstellingen nog nauwelijks een bewustzijn was rondom de
risico's van informatieverlies van digitale collecties. Nu tien jaar later, kunnen we
constateren dat het met dat bewustzijn veel beter gaat. Er zijn nauwelijks nog erf
goedinstellingen die niet te maken hebben met het beheer en behoud van digitale
informatie en zich niet bewust zijn van de risico's. Dat wil niet altijd zeggen dat zij
ook daadwerkelijk actie kunnen ondernemen. Daarvoor ontbreekt nog steeds de
kennis en expertise bij met name de kleinere erfgoedinstellingen.
Ondertussen staan de ontwikkelingen in de samenleving ook niet stil. Er is nauwe
lijks nog een onderdeel van het dagelijks leven te bedenken, waarop de digitale
ontwikkelingen geen invloed hebben. Het preserveringsvraagstuk wordt steeds
complexer omdat de digitale objecten die we wensen te verzamelen steeds ingewik
kelder en dynamischer worden, we ons voortdurend moeten afvragen wat we willen
bewaren en hoe we de authenticiteit van hetgeen we bewaren kunnen waarborgen.
Dat betekent opnieuw pionieren, uitproberen, testen, uitproberen, testen
Pioniers, settelaars en planners werken daarbij steeds vaker samen en leren van
elkaar.
In de afgelopen 20 jaar zijn we na een periode van ontdekken en pionieren steeds
meer gaan settelen, uitbreiden en plannen. Er zijn forse stappen gezet ten aanzien
van onze kennis, organisatie, bewustzijn en de beschikbaarheid van technische
oplossingen. Dat wil niet zeggen dat we nu rustig achterover kunnen gaan leunen.
Werken aan de preservering van voor de samenleving belangrijke informatie en
kennis blijft een kwestie van het maken van zorgvuldige keuzes, lange termijn
commitment van organisaties, doorontwikkelen van technische oplossingen en
robuuster maken van infrastructuur. Van voortdurend pionieren, settelen en
vooruitdenken. En vooral van het harde werken van professionals. In de afgelopen
20 jaar is er ongelooflijk veel vooruitgang geboekt, mede dankzij dit harde werken.
In de woorden van een beroemde Fransman, "tout cela est bien quelque chose!""
["dit alles is heel wat". Napoleon Bonaparte, Memorial de Sainte-Hêlène.]
Iets wat mij bijgebleven is na het lezen van het boek Nooit meer te druk van Tony
Crabbe1 is voor mij van toepassing op organisaties en mensen die zich bezig houden
met Digital Preservation of duurzame toegankelijkheid. In een proces van verande
ring krijgen we - volgens Ronald Heifetz2 - te maken met twee soorten problemen,
technische en adaptieve problemen. Een technisch probleem - wat overigens niet
technisch van aard hoeft te zijn - wordt opgelost door het vergaren van informatie,
door oefening en door het ontwikkelen van de juiste vaardigheden. Er zijn helder
omschreven manieren voor de oplossing. Hoe complex, cruciaal of lastig een tech
nisch probleem ook is, door te leren en te oefenen kun je deze tot een goed einde
brengen. Adaptieve problemen zijn anders. Er is sprake van een adaptief probleem
als er geen eenduidige manier is om het op te lossen. Er is geen bewezen uitkomst of
gebruiksaanwijzing. Om het probleem te 'tackelen' moeten we onze manieren van
denken, onze overtuigingen en onze aannames veranderen.
Digital Preservation heeft adaptieve problemen of liever gezegd adaptieve uitdagin
gen. We reduceren deze uitdagingen vaak naar enkel technische problemen zoals
hierboven beschreven. Het duurzaam toegankelijk houden van informatieobjecten3,
de keuze voor een bepaalde bestandsformaat, migratie of emulatie, veranderende
hard- en softwareomgevingen. De vraagstukken zijn complex. Maar oplossingen zijn
aanwezig en worden binnen verschillende domeinen ontwikkeld. We vergaren infor
matie, ontwikkelen kennis en vaardigheden en leren bij door pilots en use cases. Dit
is positief. Ondanks deze toenemende kennis blijven we zoeken naar oplossingen
voor problemen waar we al jaren mee rondlopen. Hoe gaan we om met dynamische
content, welke informatie bewaren we, hoe bewaren we deze informatie, in welke
vorm en voor hoe lang, welke kenmerken moeten behouden blijven en hoe zorgen we
ervoor dat toekomstige generaties de bewaarde informatie nog kunnen raadplegen
en interpreteren.
Het proces voor het verkrijgen en duurzaam beheren van informatie bij archief
instellingen is de afgelopen jaren conceptueel niets of nauwelijks veranderd. Voor
het beleid wat we ontwikkelen, de processen die we inrichten en activiteiten die
hoofdstuk 3
134
mette van essen
1 Tony Crabbe, Nooit meer te druk. Een opgeruimd hoofd in een overvolle wereld. Amsterdam 2017
2 Leiderschapsdeskundige die Tony Crabbe aanhaalt in zijn boek
3 Een op zichzelf staan geheel van gegevens met een eigen identiteit
https://wiki.nationaalarchief.nl/pagina/DUTO:Informatieobject geraadpleegd 20181008
135
