Datamanagementvoorzieningen
Onderzoeksorganisaties zijn verantwoordelijk voor het leveren van voorzieningen
voor datamanagement zodat wetenschappers in staat zijn te voldoen aan de richt
lijnen die gesteld worden voorafgaand, tijdens en na afloop van het onderzoek. In de
Nederlandse gedragscode wetenschappelijke integriteit14 staat dat onderzoeks
organisaties de zorgplicht hebben voor een onderzoeksinfrastructuur waarin goed
databeheer de regel is. Onderzoeksorganisaties verschillen echter in de wijze waarop
hier invulling aan gegeven wordt. Er kan gekozen worden om alle voorzieningen
lokaal aan te bieden, gebruik te maken van externe partijen of een combinatie van
lokale diensten en externe diensten. Nationaal en internationaal wordt er gewerkt
aan referentie- en domeinarchitecturen en dienstencatalogi. Met behulp van deze
instrumenten kunnen wetenschappers kijken welke diensten ze het beste kunnen
gebruiken, krijgen onderzoeksorganisaties inzicht in de diensten die ze al aanbieden
en waar de witte vlekken zitten en kunnen leveranciers van diensten vaststellen of
hun diensten voldoen aan de gestelde eisen. Op basis van de in Leiden ontwikkelde
Research Data Information Sheets15 is door het Landelijk Coördinatiepunt Research
Data Management (LCRDM) een eerste proof of concept van een landelijke
catalogus van diensten opgezet waarin per onderzoeksfase (voor/tijdens/na) een
overzicht wordt geboden van de top-10 van meest gebruikte producten, diensten en
faciliteiten in Nederland ter ondersteuning van goed RDM16.
De sectoren erfgoed en wetenschap delen in toenemende mate niet alleen kennis
maar ook voorzieningen met elkaar. De voorzieningenvinder Digitale
Duurzaamheid17 van de Nationale Coalitie Digitale Duurzaamheid (NCDD) bouwt
voort op de catalogus die ontwikkeld is in LCRDM verband en geeft een overzicht
van diensten die mogelijk door beide sectoren gebruikt kunnen worden.
Datamanagementvoorzieningen bij de Universiteit Leiden
De universiteit heeft als ambitie om haar wetenschappers 'state of the art' voor
zieningen te bieden voor het omgaan met onderzoeksdata. Het betreft hier voorzie
ningen die nodig zijn voorafgaand, tijdens en na afloop van het onderzoek.
Uitgangspunt is dat de voorzieningen goed aansluiten bij de behoeftes en de wensen
van de wetenschappers en voldoen aan de gestelde richtlijnen met betrekking tot
veiligheid, beschikbaarheid en toegankelijkheid. Aan voorzieningen die voorafgaand
en tijdens het onderzoek beschikbaar worden gesteld, worden andere eisen gesteld
dan aan voorzieningen die na afloop van het onderzoek gebruikt worden om data
voor de langere termijn toegankelijk te houden. De periode na afloop van het onder
zoek wordt in twee fasen opgedeeld. Voorzieningen die gebruikt worden om data
toegankelijk te maken voor een periode van ten hoogste tien jaar moeten voldoen
aan eisen die gesteld worden met betrekking tot archivering. Voor de lange termijn
bewaring worden naast de archiveringseisen ook eisen gesteld met betrekking tot
digitale duurzaamheid. Lange termijn voorzieningen moeten minimaal voldoen aan
de richtlijnen van het CoreTrustSeal.
De Leidse wetenschappers mogen hun onderzoeksdata voor de lange termijn dus in
de voorzieningen toegankelijk maken die het beste bij hun discipline past. De enige
voorwaarde die gesteld wordt is dat de databewaarplaats voldoet aan internationale
richtlijnen zoals het CoreTrustSeal. De universiteit wil wel een goed overzicht
bewaren van de door haar wetenschappers gecreëerde data. Gepubliceerde
onderzoeksdata moet daarom centraal geregistreerd worden, met behulp van de
Persistent Identifier die verwijst naar de gepubliceerde onderzoeksdata. Een
Persistent Identifier (PID) is een unieke identificatiecode van een digitaal object die
op een afgesproken plaats wordt geregistreerd. Hij blijft gegarandeerd werken, ook
al verandert het webadres van een organisatie. De sectoren erfgoed en wetenschap
maken voor een deel gebruik van dezelfde PID-systemen. Ze hebben gezamenlijk een
PID-wijzer ontwikkeld voor de systemen die in Nederland het meest worden
gebruikt: DataCite DOI (via de Technische Universiteit Delft), het Handle System
(via SURFsara) en URN:NBN (via de Koninklijke Bibliotheek).18
Leidse wetenschappers zijn eveneens verplicht om gebruik te maken van de
onderzoekersidentifier ORCID.19 Op deze wijze is ook altijd te achterhalen welke
wetenschappers de data gecreëerd hebben ook als zij niet meer verbonden zijn aan
de Universiteit Leiden.
Vaardigheden en competenties
Wetenschappers hebben ondersteuning en training nodig bij het opstellen van een
DMP, het uitwerken van protocollen, het vinden van de meest geschikte voorzienin
gen, het gebruik van nieuwe methoden en technieken en het FAIR maken van hun
data. Er zijn data stewards en data engineers nodig die de wetenschappers trainen en
hands-on ondersteuning bieden.20 De meeste onderzoeksorganisaties ontwikkelen
programma's waarin deze ondersteuning aangeboden wordt. Het aanleren van
zogenaamde 'transferable skills' en '21st century skills' zijn van belang om weten
schappers de vaardigheden en competenties bij te brengen die nodig zijn voor 'Open
Science".21 Deze vaardigheden zijn niet alleen van belang in de wetenschap maar
zijn ook van belang in andere sectoren zoals erfgoed, musea, bibliotheken en het
bedrijfsleven.
De Leidse universiteit wil het de wetenschappers door middel van state of the art
ICT-ondersteuning en -infrastructuur gemakkelijker maken om te delen en samen te
werken. Evenmin als bij de didactische innovaties is het mogelijk te voorspellen in
welke richting de technologische ontwikkelingen precies gaan. Het is vooral zaak om
zicht te houden op de nieuwste ontwikkelingen, en innovaties zo snel mogelijk
toegankelijk te maken voor wetenschappers.
De Universiteit Leiden wil de impact van haar onderzoek en onderwijs versterken
door wetenschappers te ondersteunen in de transitie naar een meer interactieve
hoofdstuk 2
120
laurents sesink casus universiteit leiden: duurzame toegang tot research data
14 VSNU Nederlandse Gedragscode Wetenschappelijke Integriteit (2018) zie http://www.vsnu.nl/files/
documenten/Nederlandse%20gedragscode%20wetenschappelijke%20integriteit%202018.pdf
geraadpleegd 20180927
15 Peter Verhaar e.a. Fostering effectice data management practices at Leiden University (2017) zie
http://doi.org/10.183 52/lq.1018 5 geraadpleegd 20180927
16 Landelijk Coordinatiepunt Research Data Management Dienstencatalogus zie https://www.edugroepen.nl/
sites/RDM_platform/Dienstencatalogus/SitePages/Dienstencatalogus.aspx geraadpleegd 20180927
17 Nationale Coalitie Digitale Duurzaamheid Voorzieningen vinder zie http://voorzieningen.ncdd.nl/
achtergrond.php geraadpleegd 20180927
18 Netwerk Digitaal Erfgoed Persistent Identifiers zie https://www.netwerkdigitaalerfgoed.nl/kennis-en-
voorzieningen/digitaal-erfgoed-houdbaar/persistent-identifiers/ geraadpleegd 20180927
19 ORCID Connecting Research and Researchers zie https://orcid.org/ geraadpleegd 20180927
20 European Commission Realising the European Open Science Cloud (2016) zie https://ec.europa.eu/research/
openscience/pdf/realising_the_european_open_science_cloud_2016.pdf#view=fit&pagemode=none
geraadpleegd 20180927
21 European Commission Providing researchers with the skills and the competencies they need to practice
Open Science (2017) zie https://doi.org/10.2777/121253 geraadpleegd 20180927
121
