databewaarplaatsen aan moeten voldoen. Door middel van een peer reviewed self
assessment kunnen databewaarplaatsen aantonen dat ze aan de gestelde richtlijnen
voldoen. Onderzoeksfinanciers stellen in toenemende mate als voorwaarde dat
onderzoeksdata na afloop in zo'n zogenaamde Trusted Digital Repository gedepo
neerd moeten worden. Wetenschappers behouden zo de mogelijkheid om een data-
bewaarplaats te kiezen die voor hun vakgebied relevant is en de onderzoeksfinanciers
hebben de garantie dat de data ook na afloop van het onderzoek duurzaam toeganke
lijk blijft.
Het CoreTrustSeal is ontwikkeld binnen de academische gemeenschap. De richtlij
nen zijn echter ook toepasbaar op erfgoedinstellingen. Binnen het samenwerkings
verband van de NCDD zijn de richtlijnen vertaald naar erfgoed en worden er
workshops en trainingen gegeven aan erfgoedinstellingen over hoe zij aan de eisen
van het CoreTrustSeal kunnen voldoen.
Een Trusted Digital Repository geeft dus een garantie dat onderzoeksdata voor de
lange termijn toegankelijk blijft. Om de bruikbaarheid van onderzoeksdata tijdens
en na afloop van het onderzoek te bevorderen zijn de FAIR principes ontwikkeld. De
FAIR7 principes beschrijven hoe ondezoeksdata Findable, Accessible, Interoperable
en Reusable gemaakt kunnen worden. De Digitaal Erfgoed Referentie Architectuur
(DERA)8 heeft als doel architectuurkaders op te stellen die bijdragen aan de concre
tisering van de Nationale Strategie Digitaal Erfgoed. De DERA bevat afspraken die
samenwerking tussen de sectoren erfgoed, bibliotheek, musea en wetenschap
moeten faciliteren. Vaak hebben deze sectoren een eigen referentiearchitectuur. De
doelstellingen van DERA 2.0 sluiten aan bij de doelstellingen die gehanteerd worden
in de Hoger Onderwijs Referentie Architectuur (HORA) waarin de FAIR principes
zijn opgenomen.
Om aan de eisen en wensen van de verschillende belanghebbenden te kunnen
voldoen hebben de meeste onderzoeksorganisaties de afgelopen jaren beleid
opgesteld voor onderzoeksdata. Grofweg kan dit beleid onderverdeeld worden in
richtlijnen voorafgaand, tijdens en na afloop van het onderzoek. De FAIR principes
en gecertificeerde data repositories zijn hierin veelal leidend. Onderzoeksdata moet
in ieder geval na afloop van het onderzoek voor ten minste tien jaar Findable,
Accessible, Interoperable en Reusable zijn. Indien onderzoeksdata voor een langere
termijn toegankelijk moet zijn dient deze opgeslagen te worden in een gecertificeerde
data repository die minimaal voldoet aan de eisen van het CoreTrustSeal. Er moeten
heldere afspraken zijn over de werkprocessen en de datamanagementdiensten die
deze werkprocessen ondersteunen. Onderzoeksorganisaties zijn op dit moment
volop bezig om het beleid te vertalen naar de bijbehorende werkprocessen, diensten
en ondersteuning. Hierbij dient rekening gehouden te worden met de verschillende
onderzoeksmethoden en -technieken die er in de verschillende wetenschappelijke
disciplines gebruikt worden.
Regeling Datamanagement Universiteit Leiden
De Universiteit Leiden, in 1575 opgericht, is een van Europa's meest vooraanstaande
internationale onderzoeksuniversiteiten. De universiteit heeft zeven faculteiten in
het alfa-, bèta- en gammadomein, is gevestigd in Leiden en Den Haag en heeft ruim
6.700 medewerkers en 28.000 studenten. In april 2016 heeft het College van
Bestuur de Regeling Datamanagement Universiteit Leiden vastgesteld. 9 Deze rege
ling is bedoeld als universitair raamwerk voor een datamanagementbeleid. Onder
onderzoeksdata worden alle gegevens die worden verzameld en gegenereerd tijdens
het wetenschappelijk onderzoek verstaan, zowel digitale als niet-digitale onderzoeks
data. De regeling beschrijft aan welke eisen onderzoeksdata moeten voldoen vooraf
gaand, tijdens en na afloop van het onderzoek. Eveneens wordt er aangegeven wie
voor welke handelingen verantwoordelijk is. De voornaamste uitgangspunten zijn
dat: vóór de start van de dataverzameling in een onderzoeksproject een datamanage-
mentplan (DMP) wordt opgesteld; gedurende het onderzoek de onderzoeksdata
veilig wordt opgeslagen, hetgeen betekent dat de integriteit, beschikbaarheid en
-indien vereist- vertrouwelijkheid van de data gegarandeerd moeten blijven; na
afloop van het onderzoek moet de onderzoeksdata op een zodanige manier worden
beheerd dat zij ten minste vindbaar, toegankelijk, begrijpelijk, herbruikbaar (FAIR)
en duurzaam (CoreTrustSeal) opgeslagen zijn. De minimale bewaartermijn van
onderzoeksdata is tien jaar.
De regeling is een raamwerk en vergt nadere uitwerking op disciplineniveau.
De faculteiten bepalen hoe de regeling binnen de faculteit nader uitgewerkt wordt.
Aangezien de implementatie van het beleid dermate veel impact heeft op de kern
processen van onderzoek is er een programma implementatie datamanagement
opgezet om de faculteiten te ondersteunen bij het uitvoeren van de regeling. Het doel
van het programma is het implementeren van het beleid. Daarvan afgeleide doelen
zijn:
A. Door coördinatie ervoor zorgen dat de universiteit als geheel efficiënt kan
voldoen aan de Regeling Datamanagement;
B. Door het bieden van voorzieningen gedurende de gehele data-levenscyclus
faculteiten en instituten ondersteunen bij de implementatie van
datamanagement;
C. Het beheersbaar houden van het totale aanbod aan voorzieningen door
het ontwikkelen en toepassen van een domeinarchitectuur datamanagement;
D. (Inter)nationaal samenwerken om deze voorzieningen zo efficiënt mogelijk
aan te bieden en aan te sluiten bij nieuwe ontwikkelingen;
E. Met behulp van training en ondersteuning, generiek waar mogelijk en discipline
specifiek waar nodig, wetenschappers in staat stellen om hun data op een goede
manier te beheren;
F. Bijdragen aan de bewustwording van het nut en de noodzaak van
datamanagement;
G. Het zichtbaar en meetbaar maken van de wetenschappelijke output aanvullend
aan publicaties;
H. Inzicht geven in de kosten van datamanagement en mogelijke kostenmodellen;
I. Monitoren, evalueren en mogelijk bijstellen van het beleid.
Het programma wordt uitgevoerd door het ICT Shared Service Center, de afdeling
informatiemanagement en de Universitaire Bibliotheken Leiden. Opdrachtgever van
het programma is de rector van de Universiteit Leiden.
hoofdstuk 2
7 Mark D. Wilkinson e.a. The FAIR guiding principles for scientific data management and stewardship (2016) zie
https://www.nature.com/articles/sdata201618 geraadpleegd 20180927
8 Digitaal Erfgoed Nederland Digitaal Erfgoed Referentie Architectuur (2016) zie http://www.den.nl/
standaard/412/Digitaal-Erfgoed-Referentie-Architectuur geraadpleegd 20180927
116
laurents sesink casus universiteit leiden: duurzame toegang tot research data
9 Universiteit Leiden Research Data Management Regulations University Leiden (2016) zie
https://www.bibliotheek.universiteitleiden.nl/binaries/content/assets/ul2ub/research--publish/research-
data-management-regulations-leiden-university_def.pdf geraadpleegd 20180927
117
