CCDD/NDE (Projecten CD-ROM archiving en Generieke Workflows). Voort
durend worden de richtlijnen bediscussieerd en (aan de hand van casestudies)
verder ontwikkeld. De richtlijnen voor elementaire behoud-procedures van digitale
kunst, zoals het testen van apparatuur, het vervaardigen van back-ups/disk images,
de documentatie van software, opslag en controle, zijn bekend en beschikbaar maar
worden slechts door een beperkt aantal instellingen toegepast. Men zou kunnen
zeggen dat, hoewel er uitzonderingen zijn, over het algemeen het verzamelen en
duurzaam bewaren van digitale kunst nog grotendeels in de kinderschoenen staat.
Redenen daarvoor zijn
1) Het feit dat conservering en duurzame opslag van digitale kunstwerken om een
andere zorg vraagt dan traditionele kunstvormen. Het werk is digitaal, heeft een
continue en actieve aanpak en specialistische kennis nodig en daar hangt een
prijskaartje aan.
2) Musea hebben steeds minder geld te besteden aan conservering.
3) De meeste museum professionals hebben doorgaans niet de expertise en
apparatuur om deze kwetsbare kunstwerken te conserveren.
4) Opbouw van deze expertise en uitbesteding van bijvoorbeeld opslag is in de
bekostigingssystematiek bij de musea nog niet (voldoende) doorgevoerd.
De toonaangevende instellingen hebben inmiddels de onderhoudsprocedures
voor digitale kunstwerken geïmplementeerd en werken aan protocollen voor het
managen van de files en hun levenscyclus. Zo hebben bijvoorbeeld MOMA,
Guggenheim en TATE een repository en workflow ingericht, voor digitale kunstwer
ken (videokunst, films en installaties) en doen zij casestudy based onderzoek naar de
conservering van complexe digitale werken. LIMA heeft een operationele repository
voor digitale kunst en complexe digitale kunstwerken en werkt aan de uitbreiding
van de workflow voor online kunstwerken. Uit lopend onderzoek naar praktijken
voor opslag van complexe digitale en online kunstwerken blijkt dat het systematisch
verzamelen en duurzaam opslaan alleen bij gespecialiseerde instellingen plaatsvindt
en (nog) nauwelijks bij de kunstmusea.
De algemeen geaccepteerde gang van zaken voor de conservering van complexe digi
tale werken en online kunstwerken is als volgt:
Het beschrijven van het werk en haar functioneren.
Het verifiëren en beschrijven van de files, besturing en uitvoering.
Het vastleggen van significant properties en afhankelijkheden.
Het interviewen van de kunstenaar.
Het opslaan van de files.
Het maken en opslaan van diskimages.
Het opslaan van de broncode.
Het monitoren van de files en opnieuw afspelen en verifiëren van de disk image.
Op dit moment wordt een enquête uitgevoerd onder 10 internationale instellingen
om de stand van zaken met betrekking tot metadata, versie mangement, dynamisch
archiveren, opslag voor complexe digitale kunst en online kunst te inventariseren.5
De voorlopige uitkomsten hiervan zijn als volgt: de musea verrichten case study
based onderzoek naar complexe digitale kunst en online kunstwerken een workflow
is nog niet geïmplementeerd.
gaby wijers continue in beweging
Emulatie
Het is geen wonder dat emulatie en virtualisatie steeds meer ook in het museale veld
onderzocht worden, ze bieden een potentiële bewaarstrategie voor digitale kunstwer
ken door de afhankelijkheden van het kunstwerk los te koppelen van efemere fysieke
computerhardware, met een korte digitale levenscyclus. In 2004 vond in New York
het eerste symposium plaats over de praktische en theoretische toepassingen van
emulatie bij de conservering van digitale kunst.6 Tot voor kort werden EMil, EAAS
en andere vormen van emulatie vooral voor CD ROM emulatie ingezet.7 Daarbij
werd emulatie vooral als documentatie strategie, voor toegankelijk van de werken, en
niet zozeer als conserverings strategie gezien omdat de authentieke beleving sterk
verandert. Vanaf 2016 kwam daar verandering in, er verscheen een uitvoerig onder
zoeksrapport over mogelijkheden in museaal verband.8 Het vigerend onderzoek
vond plaats in het kader van PERICLES.9 Emulatie en software conservering is een
van de onderwerpen die ook bij IPRES steeds meer aandacht krijgen. Zo won in 2016
Exhibiting Digital Art via Emulation - Boot-to-Emulator with the EMiL Kiosk System
van Dragan Espenschied, Oleg Stobbe, Thomas Liebetraut and Klaus Rechert de
best paper award. Waarna Rhizome tools ontwikkelde zoals oldweb.today inclusief
emulatie en Webrecorder voor de archivering van websites. Deze tools tonen aan dat
de mogelijkheden van emulatie als service en de opname van deze service in de
conserverings workflow goede kansen bieden. De volgende stap in de workflow
ontwikkeling zal dan ook de implementatie van emulatie zijn.
Herinterpretatie
De voortdurende vernieuwing van media en technologie geeft kunstenaars steeds
weer nieuwe expressiemogelijkheden en uitdagingen voor interactie met het publiek.
De continu veranderende browsers, tools, operating systems en computers, maken
het presenteerbaar houden van digitale kunst tot een uitdaging. Het behoud van
deze werken is veelal gericht op technische handelingen. De vergankelijkheid en
immaterialiteit van deze werken leiden immers steeds opnieuw tot een reeks hande
lingen en technieken om de toekomstige uitvoering te waarborgen. LIMA past de ver
schillende conserverings strategieën toe in haar werk. Alle herinstallaties of
herinterpretaties suggereren vertaling en fidelity. We zijn daarbij niet objectief of
passief, we zijn actief bezig met het construeren en reconstrueren van de (authenti
citeit van het) werk gebaseerd op ons begrip van het werk en behoud dogma's.
Dat geldt voor al onze diensten en projecten maar geldt in overtreffende trap bij de
minst gangbare conservering strategie herinterpretatie. Een artistieke strategie en
praktijk die al eeuwenlang gangbare is in muziek, dans en theater, die nu mondjes
maat op academies en in workshops wordt gebruikt maar op professioneel niveau
nagenoeg nieuw is in het veld van digitale kunst. Als we echter verder vooruit
denken, de technologie voorbij, is het ontwikkelen van een script voor herinstallatie
op termijn waarschijnlijk de beste optie voor het voortbestaan van een werk en
hoofdstuk 2
108
5 Survey of digital art storage practices in the media art world (LIMA). Verschijnt najaar 2018.
6 http://www.vanablemedia.net/e7seeingdouble/ geraadpleegd 11 oktober 2018.
7 http://www.ncdd.nl/wp-content/uploads/2015/11/201611_DE_Houdbaar_Final_report_CD-ROM_
Archiving_DEF.pdf geraadpleegd 11 oktober 2018.
8 Klaus Rechter (University of Freiburg), Patricia Falcao (Tate) and Tom Ensom (Kings College) Introduction to
an emulation-based preservation strategy for software-based artworks. (13 December 2016) Commissioned by
Tate PERICLES.
9 https://www.tate.org.uk/about-us/projects/pericles geraadpleegd 11 oktober 2018.
109
