Allereerst groeit de vaktechnische complexiteit van de informatievorming binnen
architectenbureaus, zodat die informatie voor buitenstaanders ook moeilijker te
interpreteren is. BIM-bestanden zitten barstenvols geïntegreerde informatie,
opgesteld vanuit technische protocollen. Parametrisch design vereist inzicht in
de software en in de algoritmes...
Daarnaast zijn specificaties van software en bestandsformaten meestal eigendom
van de bedrijven en niet openbaar gemaakt. Om CAD-bestanden weer te geven,
moet de archiefinstelling deze software dus in huis halen, waarbij het vaak gaat om
dure, gespecialiseerde pakketten. De complexe technische opbouw van bestanden
bevordert de migratie naar meer open formaten niet.
Een laatste uitdaging is ten slotte dat archivering geen core business is van architec
ten. Behalve wat betreft de aansprakelijkheid van architecten tot tien jaar na de
oplevering van een project, is er geen wet die architecten aanspoort om goed te archi
veren. Uit surveys blijkt dat de bureaus zich niet bewust zijn van het belang van hun
archief, zowel voor het bedrijf als voor de maatschappij. Daarom gebeurt archivering
meestal ad hoc, vanuit een praktische noodzaak. De risico's op informatieverlies
nemen daardoor toe. Noch het Vlaams Architectuurinstituut nog Het Nieuwe
Instituut kan daarbij een beroep doen op een wettelijk kader.
Kennis opbouwen
Enkele initiatieven3 sinds het begin van dit millennium hebben een belangrijke
bijdrage geleverd aan de kennisontwikkeling en -verspreiding voor de preservering
van digitale ontwerparchieven:
Na afloop van het GAUDI-project in 2007 bleek dat er binnen beide instituten
niet de nodige kennis aanwezig om de komst van digitale architectuurarchieven te
beantwoorden. Beide organisaties zijn deze uitdaging aangegaan om het kennispeil
hierover te verhogen.
Voor het Vlaams Architectuurinstituut, dat opereerde als expertisecentrum, was
kennisopbouw steeds de core business. Het onderzoek naar preservatie van digitale
architectuurarchieven gebeurde dan ook steeds los van het beheer van een eigen
collectie. De werking rond digitale architectuurarchieven ging van start in 2008 en
nam de vorm aan van verschillende deelprojecten, vaak in samenwerking met
externe partners. Het ging hierbij meestal om case studies, waarbinnen theorieën en
methodes voor digitale preserving getoetst werden aan de praktijk. Op de website
van het Vlaams Architectuurinstituut wordt een overzicht up to date gehouden van
de projecten.4
In 2008 werd bij Het Nieuwe Instituut een bescheiden aanvang gemaakt met het
opbouwen van kennis. Zo organiseerde het toenmalige NAi5 in 2009 het congres
Hybrid Architectural Archives.6
In 2015 zette Het Nieuwe Instituut onder leiding van Behrang Mousavi, general
manager Erfgoed, een duidelijke ambitie neer. Startpunt was een volwassenheids
studie naar de situatie voor digital preservation, die de opgave helder maakte en het
startpunt was voor een traject voor het realiseren van de voorzieningen en de organi
satie voor duurzaam beheer van digitale architectuurarchieven. Gestart werd met
het professionaliseren van de organisatie. Er werd een digitale leeromgeving opgezet
en een interne training gegeven, waarbij het archief van architectenbureau MVRDV
onderzoeksobject was. Daarmee werd Het Nieuwe Instituut ook een belangrijk parti
cipant binnen het Netwerk Digitaal Erfgoed (NDE). De leeromgeving en training
vormden binnen NDE de case study die leidde tot de ontwikkeling van de blended
leeromgeving Leren Preserveren, een samenwerkingsproduct van NDE en Het
Nieuwe Instituut. Leren Preserveren werd in 2017 gelanceerd en voorziet sindsdien
in een belangrijke behoefte voor erfgoedinstellingen.7
Met het Project inrichting digitaal archief maakt Het Nieuwe Instituut een tweede
belangrijke stap. Binnen het project wordt de professionalisering en het ontwikkelen
van de organisatie verder voortgezet. Met het project gaat Het Nieuwe Instituut de
voorzieningen en organisatie voor de digitale collectie op hetzelfde niveau brengen
als voor de analoge collectie. Binnen het kader van het project organiseerde Het
Nieuwe Instituut de internationale expertmeeting Archiving Digital Architectural
Heritage (19-21 april 2018). Deelnemers van architectuur- en erfgoedstellingen,
uit de architectuurpraktijk en uit het onderwijs gingen met elkaar in gesprek over
hoe zij de uitdaging zien en aangaan. Motieven en mogelijkheden voor het koppelen
van duurzame toegankelijkheid aan onderzoek naar born-digital archieven en
de gevolgen van het digitaal werken voor ontwerppraktijk, de architectuur en
hoofdstuk 2
Naam project Initiatiefnemer Doelstelling Periode Resultaten
GAUDI
Website offline, info in: http://www.icam-web.org/data/media/cms_binary/original/1163002339.pdf.
Zes internationale Internationale survey naar
archiefinstellingen digitale architectuurarchieven;
kennisdeling
2002-2004
2006-2008
Survey
FACADE
Mit.facade.edu (enkel bereikbaar via archive.org)
MIT (VS) Kennis duurzame bewaring
3D CAD
2006-2009
Model workflow;
Rapport
The archaeology of the digital
https://www.cca.qc.ca/en/issues/4/origins-of-the-digital
CCA (Canada) Digitale projectdossiers
verwerven; Kennisverhoging
digitaal archiveren
2012-2016
Archiefacquisities;
Tentoonstellingen;
Publicatie
98
wim lowet, frans neggers 10 jaar digitale architectuurarchieven:
een stand van zaken
3 Andere projecten, publicaties of initiatieven die hier kunnen worden vernoemd zijn: DURAARK,
Europees project over de archivering van BIM en point-clouds, 2013-2016, (http://duraark.eu);
Technology Watch Report van de Digital Preservation Coalition "Preserving Computer-Aided Design
(CAD)", door Alexander Ball, 2013, (http: //dx.doi.org/10.7207/twr13-02); Design Records Section van
The Society of American Archivists, SAA, (https://www2.archivists.org/groups/design-records-section)
allen geraadpleegd 11 oktober 2018.
4 Een overzicht van alle VAi-projecten m.b.t. digitale architectuurarchieven wordt bijgehouden op:
https: //www.architectuurarchiefvlaanderen.be/nl/project/project-digitale-architectuurarchieven
geraadpleegd 11 oktober 2018
5 NAi, het Nederlands Architectuurinstituut is in 2013 samen met de Premsela Stichting en Virtueel Platform
opgegaan in Het Nieuwe Instituut
6 Zie http: //conference.nai.nl/conference geraadpleegd 11 oktober 2018
7 Zie https: //lerenpreserveren.nl/
99
