Barbara sierman oais: keurslijf of kans?
De OAIS-standaard als referentiemodel
hoofdstuk 1
organisatie om materialen te bewaren? Wie is de doelgroep van deze activiteit,
met andere woorden: wie is de 'Designated Community'? Hoe zal het materiaal ter
beschikking worden gesteld en hoe denkt de organisatie de authenticiteit te kunnen
bewaren?
Vervolgens beschrijft de standaard op hoofdlijnen uit welke zes onderdelen een
digitaal archief bestaat, met daarbij de bijbehorende functies:
Ingest: het proces van ontvangst van het digitale object tot en met het gereed
maken voor opslag,
Storage: de wijze van opslag,
Data Management: het beheer van de verschillende soorten metadata die bij het
object horen
Administration: alle activiteiten die samenhangen met het onderhoud van het
digitale archief,
Preservation Planning: het risicomanagement en de acties die genomen moeten
worden om risico's voor te zijn dan wel op te vangen,
Access: de manier waarop de gebruiker toegang krijgt tot de digitale objecten.
Tevens beschrijft de standaard het informatiemodel van de objecten, met andere
woorden welke extra informatie moet aan het digitale object worden toegevoegd
om de begrijpelijkheid en toegankelijkheid op termijn te kunnen garanderen. Deze
extra informatie zit in de metadata.
stored in
(indicates
that the list
is not
exhautive)
Preservation
Process
History
Accounting
Data
Request
Tracking
Unit
Desscription
Policy
Subscription
Customer
Profile
Security
Collection
Description
Statistics
Package
Description
Data
Management
Data
Database
Archive
Administrative
Data
Figuur 2. OAIS Data model
38
De OAIS-standaard beschrijft drie fases van het digitale object. Het Submission
Information Package (SIP) is het object zoals dit bij het archief binnenkomt. Deze
SIP kan verschillende bewerkingen ondergaan zoals toevoegingen van metadata en
slaat men vervolgens op als Archival Informatie Package (AIP). Uiteindelijk krijgt de
gebruiker de beschikking over een Dissemination Information Package (DIP). In dit
artikel is geen ruimte om hier uitgebreid op in te gaan, daarvoor verwijs ik naar mijn
artikel over OAIS.6
Samenvattend beschrijft de OAIS-standaard alle aspecten van een digitaal archief.
Maar een waarschuwing is op zijn plaats: de OAIS-standaard is een 'referentiemodel'
en geen kant-en-klaar voorschrift.
Een referentiemodel is een poging om een fenomeen te modelleren, ook al is er op
het moment van opstellen nog niet veel praktijkervaring. Toen OAIS werd opgesteld,
werd duurzame bewaring nog op beperkte schaal toegepast. In het OAIS zijn deze
ervaringen gecombineerd met kennis en inzicht uit verschillende vakgebieden
(bibliotheken, archieven, uitgevers, automatisering, wetenschap) en uiteraard
'gezond verstand'. Omdat de standaard breed toepasbaar moet zijn en op conceptu
eel niveau wordt vastgesteld, is het abstractieniveau hoog en zal men een koppeling
met de praktijk zelf moeten zoeken.
OAIS geeft geen definitie van 'digital preservation' maar biedt, zoals in de standaard
staat, het 'framework' voor 'Long Term Preservation', waarbij toegevoegd wordt
"Long Term is long enough to be concerned with the impacts of changing technologies,
including support for new media and data formats, or with a changing user commu
nity." Anderen hebben zich wel gewaagd aan definities. Zo beschrijft bijvoorbeeld
het Digital Preservation Handbook van de Digital Preservation Coalition de termals
"[Digital Preservation] Refers to the series of managed activities necessary to ensure
continued access to digital materials for as long as necessary." 7
Hoewel in de loop der tijd gebleken is dat de OAIS standaard vrij compleet is in het
benoemen van relevante elementen voor duurzame bewaring, is het voor elke indivi
duele instelling vaak een opgave om een eigen invulling aan de elementen te geven.
Het niveau van abstractie moet immers vertaald worden naar de eigen instelling. Dat
dwingt ons zowel de concepten uit OAIS te doorgronden maar ook om goed na te
denken waar de raakvlakken liggen met onze eigen organisatie. Een nationale biblio
theek bijvoorbeeld is opgericht ten dienste van een algemeen publiek: hoe omschrijft
men dan de 'designated community'? 'Iedereen' is te vaag en biedt onvoldoende
houvast voor relevante acties als bijvoorbeeld het bepalen van essentiële kenmerken
van een object (die kunnen voor 'iedereen' anders zijn) of het vaststellen hoe de
Dissemination Information Package voor toegang eruit moet zien - dat kan een
andere samenstelling hebben voor een wetenschapper of een scholier. Kortom,
de OAIS-standaard is geen checklist die je kunt afvinken, maar geeft in grote lijnen
de principes weer van duurzame bewaring, om die in de praktijk nader in te vullen -
in de 'geest van OAIS'.
6 B. Sierman, 'Het OAIS model: leidraad voor duurzame toegankelijkheid' in: Handboek Informatiewetenschap,
2012, https://www.kb.nl/sites/default/files/docs/sierman_oiasmodelned.pdf Geraadpleegd 1 oktober 2018
7 Het DPCHandbook en de glossary zijn te vinden op https://www.dpconline.org/handbook/glossary
Geraadpleegd 1 oktober 2018
39
