Een wereld van verschil?
Van MLG's naar duurzame toegankelijkheid
'digitaal georiënteerde' medewerkers in erfgoedinstellingen. Dit geeft aan dat
het bewustzijn rond duurzame toegankelijkheid begint te groeien en dat het al wordt
gezien als een belangrijk uitdaging die deel zou moeten uitmaken van één van de
kerntaken van een collectiebeherende instelling.
Zoals dat gaat met pioniers die zich beginnen te settelen worden er ook enkele regels
afgesproken om te vermijden dat er anarchie ontstaat. Dat leidt tot procedures en
softwaretools die het mogelijk maken dat erfgoedinstellingen zichzelf kunnen
evalueren met aan de horizon de beloning van een certificaat. Die certificering is
het ankerpunt voor de settelaars bij het ontwikkelen van een duurzame digitale
preserveringsstrategie.
18
inleiding
Tot de publicatie van het rapport van de Algemene Rekenkamer Machineleesbare
Gegevensbestanden. Archivering en beheer bij het Rijk in 1991, had de archiefwereld
zich nog weinig bekommerd om het beheren en bewaren van digitale informatie.1
Eén van de conclusies van de Rekenkamer was dat er bij het Rijk geen beleid was op
dit punt en dat hier dringend aandacht aan besteed moest worden. Reden voor de
Algemene Rijksarchivaris om al snel een projectgroep in te stellen die daartoe een
eerste voorstel moest doen. Het waren de eerste, voorzichtige stappen op onbekend
terrein en het begin van een lange weg naar een nieuwe wereld, met grote con
sequenties voor erfgoedinstellingen en archiefdiensten in het bijzonder, zowel op
gebied van de theorie en praktijk van archiveren en archiefbeheer als voor de wijze
van communiceren door en werken bij de instellingen zelf.
In dit artikel geef ik een beknopt overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen op
het gebied van het denken over en het bewaren en beheren van digitale informatie,
in het bijzonder digitale archiefbescheiden, sinds begin jaren '90 van de vorige eeuw.
Daarbij ga ik ook in op de rol van de belangrijkste betrokken partijen. Mijn invals
hoek is daarbij in eerste instantie die van goede archivering (recordkeeping). De
situatie bij bibliotheken, musea, datacentra en andere organisaties waar digitale
informatie langdurig bewaard moet worden, komt slechts zijdelings aan bod. Het zal
duidelijk zijn dat het binnen het beperkte bestek van dit artikel onmogelijk is een
volledig beeld te schetsen van wat er de laatste ruwweg dertig jaar is gebeurd op dit
terrein. Ik zal mij daarom beperken tot een aantal hoofdlijnen waarbij ik een perio
disering toepas, die mij op dit moment het meest geschikt lijkt.
Het onderwerp 'preservering' kent vele definities van heel breed tot nauw
geformuleerd, als ook verschillende benamingen, zoals digitale bewaring, 'digital
preservation' of 'digital curation'. Het gebruik ervan is niet consistent en kan leiden
tot onduidelijkheid. Het geeft aan dat het vakgebied nog in ontwikkeling is. In dit
artikel wordt voorlopig een ruime definitie gevolgd, vergelijkbaar met die door
het Nationaal Archief wordt gehanteerd: "Preservation is: Het op zodanige wijze
vastleggen, bewaren, beheren en beschikbaar stellen van digitale documenten
(in de brede zin van het woord), dat deze ook na verloop van tijd raadpleegbaar,
19
hoofdstuk 1
hans hofman
1 Gepubliceerd ter gelegenheid van het afscheid van de president van de Algemene Rekenkamer,
F.G. Kordes op 31 oktober 1991