K informal: MNbföH en x? en Dodelijke informatiesystemen m e gn gn Registraties in Auschwitz en Westerbork mi c lm c n Tijdens zijn proces voor de rechtbank in Jeruzalem wordt Adolf Eichmann in 1961 gevraagd naar zijn verantwoordelijkheid voor de dood van miljoenen Joden. Tijdens de oorlog is Eichmann hoofd van een Gestapo-onderdeel, dat zorgt voor de transpor ten van Joden naar de vernietigingskampen. Niet onverwacht verwerpt Eichmann een directe verantwoordelijkheid door de schuld te verleggen naar bureaucratie en hiërarchie. Hij verklaart dat hij tijdens zijn besprekingen met zijn Gestapo-chef Heinrich Müller, op het hoofdkwartier aan de Prinz Wilhelmstrasse in Berlijn, de aan de orde zijnde dossiers (Akten) bij zich heeft om aan zijn superieur voor te leggen. In die gevallen, waarin Müller niet bevoegd is om een beslissing te nemen of deze niet wil nemen, laat Eichmann, volgens zijn zeggen, de dossiers achter bij Müller, die ze op zijn beurt weer meeneemt, hogerop in de hiërarchie.1 Laten we even meegaan in Eichmanns versie van de waarheid en vooral ingaan op de administratieve aspecten ervan. Hoe komt Eichmann aan zijn dossiers? Bewaart hij ze op zijn kamer in het kantoor aan de Kurfürstenstrasse in Berlijn? Wat is precies de inhoud van die dossiers? Op welke bureaus ontstaan ze? Wie voelt zich verant woordelij k voor waar die dossiers zijn? Is er een registratie van de dossiers Wanneer Eichmann ze meeneemt naar Müller, wordt de verblijfplaats in die registratie dan aangepast, omdat ze het gebouw verlaten? Wordt die verblijfplaats dan weer aan gepast, als de dossiers bij Müller blijven en Eichmann ze niet naar de Kurfürsten strasse terugbrengt? Oftewel, hoe ondersteunen de door functionarissen uitgevoer de registratuurprincipes de gruwelij ke misdaden van de nazi' s Registratuur verbinden we altijd met archiefvorming. Het Archieflexicon voor Nederland en Vlaanderen definieert archiefvorming als het "geheel van procedures en handelingen waarbij archiefbescheiden tot stand komen en in een archief worden opgenomen".2 Ik sluit niet uit dat deze moderne definitie tot stand is gekomen onder invloed van onze gedigitaliseerde wereld, die de schijn kan wekken dat mensen een ondergeschikte rol spelen in de archiefvorming. Dat weerspiegelt zich ook in defini ties van het begrip archiefsysteem. Als men de menselijke factor bij archiefvorming wil beschouwen, voldoen die voor dit artikel niet geheel. Remano definieert archief systeem weliswaar als "het geheel van processen, documenten, gegevens, methoden, mensen en middelen (waaronder de records management applicatie) waarmee een organisatie haar archieffunctie vorm geeft,"3 maar net als in de andere definities Kl it DAAN HERTOGS 1 D. Cesarani, Eichmann. His life and crimes (Londen 2005), 130. 2 A. den Teuling, Archiefterminologie voor Nederland en Vlaanderen ('s-Gravenhage 2007), lemma 13. 3 Archiefterminologie voor Nederland en Vlaanderen: "Het geheel van normen, plannen, procedures en activitei ten van een archiefvormer met betrekking tot de archivering"; NEN-ISO 15489: "Een archiefsysteem is een informatiesysteem dat archiefbescheiden opneemt, beheert en beschikbaar stelt door de tijd heen"; NEN 2082: "Een archiefsysteem is een Informatiesysteem dat archiefstukken opneemt, beheert en beschikbaar stelt door de tijd heen"; Remano. www.archiefwiki.org/wiki/Archiefsysteem (geraadpleegd 17 oktober 2013) 107

Periodiekviewer Koninklijke Vereniging van Archivarissen

Jaarboeken Stichting Archiefpublicaties | 2014 | | pagina 55