Als de sirene gaat...
De rol van de archiefinspectie in de rampenbestrijding
Een circulaire van de staatssecretaris van Binnenlandse Zaken geeft de archivaris
een bijzondere rol: het lokaliseren van die archiefbescheiden die informatie bevatten
over de oorzaken, toedracht en bestrijding van rampen en de bewaring daarvan zeker
te stellen. Alvorens hier nader op in te gaan is het goed om de geschiedenis van de
voorgangers van de Veiligheidsregio's kort samen te vatten.
Geschiedenis van de hulpverlening
Na de Tweede Wereldoorlog wordt door de Nederlandse regering een civiele verdedi
gingsorganisatie opgezet. Deze organisatie, Bescherming Bevolking (BB), werd in 1952
opgericht om de Nederlandse bevolking in tijd van oorlog te kunnen beschermen.1
De organisatie was opgezet naar Engels model waar de civiele beschermingsorganisa
tie een belangrijke rol had gespeeld tijdens de Tweede Wereldoorlog.
De taak die de overheid aan de BB had toebedeeld, was die van het verrichten van
steun aan de bevolking onder bijzondere omstandigheden zoals de gevolgen van oor
logshandelingen, maar ook grootschalige rampenbestrijding. Ze kende onder meer
een brandweer-, een eerste hulp- en een reddingsdienst. De Bescherming Bevolking
werd ook belast met het voorlichten van de burgers.
Begin jaren 1980 werd duidelijk dat de geopolitieke situatie sterk was gewijzigd en
de gekozen organisatievorm niet paste bij deze ontwikkelingen. De taken van de BB
werden overgedragen aan de brandweer en aan het Rode Kruis. De BB werd in 1985
formeel opgeheven en de Wet Bescherming Bevolking werd per 1 juli 1986, op een
drietal artikelen na, ingetrokken. De archieven van de diverse B B-kringen zijn in
de desbetreffende archiefbewaarplaatsen te raadplegen.
Vanaf de opheffing van de BB geldt de Wet Rampen en Zware Ongevallen WRZO)
en de daarbij behorende uitvoeringsvoorschriften. Gemeenten zijn verplicht één
maal per vier jaar een rampenplan vast te stellen; de provincies één maal per vier jaar
een provinciaal coördinatieplan, waarin de coördinerende taak van de commissaris
van de koningin is vastgelegd. De provincie is ook belast met het toezicht op de
gemeentelijke voorbereiding van de rampenbestrijding.
De burgemeester heeft het opperbevel en laat zich bijstaan door zijn rampenstaf.
Op basis van de in 1985 vastgestelde Brandweerwet worden gemeenten verplicht
deel te nemen aan regionale brandweerorganisaties. Deze regionale brandweer
organisaties (op basis van de Wet Gemeenschappelijke Regelingen) regelen de
operationele zaken samen met de Geneeskundige Hulpverlening bij Ongevallen en
Rampen (GHOR) organisaties. De voornaamste taak van de GHOR is ervoor te
zorgen dat bij grote ongevallen en rampen alle verschillende hulpverleningsinstan
ties (ambulancediensten, ziekenhuizen, huisartsen etc.) één hulpverleningsketen
vormen.
Organisatie van de hulpverlening
Vanaf de eeuwwisseling kregen de veiligheidsregio's hun huidige vorm en functies.
Dit is geformaliseerd door de inwerkingtreding van de Wet op de Veiligheidsregio's
per 1 oktober 2010.
Voor de organisatie van de hulpverlening is Nederland momenteel onderverdeeld in
veiligheidsregio's. Een veiligheidsregio is een gebied waarin wordt samengewerkt
door de verschillende diensten ten aanzien van taken op het terrein van brandweer
zorg, rampenbestrijding, crisisbeheersing, geneeskundige hulpverlening bij ongeval
len en handhaving van de openbare orde en veiligheid. Daarvoor wordt een indeling
aangehouden die overeenkomt met de huidige politieregio's. Nederland telt daar
door in 2011 25 veiligheidsregio's. De samenwerking is gestoeld op de Wet Gemeen
schappelijke Regelingen (WGR). De centrumgemeenten van deze regio's zijn dan
ook de gemeenten van vestiging van het openbaar lichaam van die gemeenschappe
lijke regelingen. De archiefbewaarplaatsen van deze centrumgemeenten zijn de
aangewezen bewaarplaatsen voor de overbrenging van de archieven van deze GR's.
JAN B E E N S
Bescherming Bevolking - Opname tijdens een oefening, ca.1955
1 WET van 10 juli 1952, tot bescherming van de bevolking tegen de gevolgen van oorlogsgeweld.
Staatsblad, 1952, nr. 404.
74
JAN BEENS ALS DE SIRENE GAAT.
75
