Woord vooraf
Particuliere Archieven centraal
Particuliere archieven, de archiefwereld lijkt er een haat-liefdeverhouding mee te
hebben. Archivarissen beamen het belang vanwege grote variëteit in herkomst en
inhoud en de complementariteit met de overheidsarchieven. Bovendien vinden par
ticuliere archieven in gebruik gretig aftrek bij historici. Maar rond de verwerving
en het beheer van particuliere archieven spelen ook grote vragen. In zowel binnen-
als buitenland bevinden deze archieven zich in een krachtenveld van wetgevende
bepalingen, kerntaken van archiefinstellingen en praktische overwegingen van
lokale beheerders. Archivarissen en beleidsmakers maken afwegingen en keuzes, die
niet zelden op gespannen voet staan met het behoud van particuliere archieven.
Het zijn deze prikkelende zaken die centraal staan in dit jaarboek.
In de afgelopen decennia is er in toenemende mate aandacht geweest voor de positie
van particuliere archieven in het Nederlandse archiefbestel. Het is dan ook niet de
eerste keer dat particuliere archieven in één van de jaarboeken van de Stichting
Archiefpublicaties aan bod komen. Zo kwam het thema uitvoerig aan bod in artike
len in het jaarboek Selectie; Waardering, selectie en acquisitie van archieven, van onder
anderen Paul Klep, Jelle Bosma, Alice van Diepen en Nico van Egmond.1 Sinds de
verschijning van dit jaarboek in 2005 heeft het denken over particuliere archieven
geenszins stil gestaan. Zo heeft de methodiek van selectie en waardering in de afgelo
pen jaren nieuwe impulsen gekregen, en niet in de laatste plaats vanwege het ver
schijnen van het rapport Gewaardeerd Verleden.2 Het jaarboek Particuliere Archieven
beoogt een nieuwe momentopname te zijn in het denken over particuliere archieven
en wil aanzetten tot verdere ideevorming.
De inhoud van het boek - drie denkrichtingen
De redactie heeft het jaarboek ingedeeld vanuit de visie dat particuliere archieven
in verschillende contexten worden gevormd, dat deze contexten gevolgen hebben
voor de vorm waarin particuliere archieven gedurende de laatste decennia zijn ont
staan en dat de archiefvormers midden in deze contexten een rol hebben en de rol
die zij innemen gevolgen heeft voor de wijze waarop en hoe een archiefinstelling par
ticulier archief verwerft. De indeling van dit jaarboek loopt synchroon met deze visie
en heeft geleid tot een opdeling in drie katernen, namelijk 'Maatschappij en particu
lier archief'Digitaal particulier archief' en 'Archiefvormer en particulier archief'
Drie historici, respectievelijk Annejet van der Zijl, Suzannejansen en Hinke Piersma,
sluiten de katernen af met een reflectie op hun ervaringen bij het gebruik van parti
culiere archieven voor hun onderzoek.
Het katern 'Maatschappij en particulier archief' opent met een artikel van Eric
Ketelaar, dat hij geschreven heeft in samenwerking met een aantal studenten. In dit
artikel werkt hij de rol van particuliere archieven in het nationale beleid inzake waar
dering en selectie van archieven uit. De artikelen benaderen ditzelfde thema vanuit
steeds weer een andere invalshoek. Onder meer betreft dit een artikel van Petra Links
1 Brood, P., ed., 2004: Selectie. Waardering, selectie en acquisitie van archieven ('s-Gravenhage 2005).
2 Commissie Waardering en Selectie, Gewaardeerd verleden. Bouwstenen voor een nieuwe waarderingsmethodiek
voor archieven (Den Haag 2007).
9