ook het idee dat die archieven en archiefvormers relevant zijn, die alleen op natio
naal niveau actief zijn/waren en die een maatschappelijke trend representeren.25
Het nationale beleid inzake waardering en selectie van archieven is volledig gericht
op acquisitie van overheidsarchieven en particuliere archieven. Total archives streeft
ernaar op een zo ruim mogelijke wijze archieven te acquireren, die van national signi
ficance zijn, op welke drager dan ook. De federale overheid krijgt greep op deze
archieven door LAC. LAC krijgt en neemt de vrijheid daadwerkelijk visie en beleid te
ontwikkelen op acquisitie en daarover afspraken te maken binnen het archival
system, bijvoorbeeld via de Canadian Council of Archives. Het is van belang trends in
de samenleving te analyseren, omdat zo kan worden vastgesteld welke archieven van
national significance zijn. Total archives past in de Canadese cultuur die openheid,
tolerantie en respectvoor diverse culturen hoog in het vaandel heeft.
De overlegcultuur in het archival system (onder meer in de Canadian Council of
Archives) komt overeen met de lage machtafstandsindex voor Canada (MAI 39).
Het sterke individualisme (IDV 80) is misschien te relateren aan het ontstaan van
allerlei particuliere instellingen die particuliere archieven beheren. De lage score op
onzekerheidsvermijding (OVI48) zou in verband kunnen staan met de Canadese
openheid, tolerantie, respect en wederzijdse culturele kruisbestuiving. Het vieren
van de diversiteit is hét uitgangspunt van total archives.
Duitsland
De kerntaak van het Bundesarchiv bestaat op grond van artikel 1 en 2 van de het
Bundesarchivgesetz uit het beheer van archiefbescheiden die worden gevormd op het
niveau van de Bondstaat.26 Hoewel de wet niet ingaat op het verwerven en beheren
van particuliere archieven, acht het Bundesarchiv het zijn taak particuliere archie
ven te verzamelen:
"Das Bundesarchiv sammelt auch schriftliche Nachlasse von bedeutenden
Personen, Unterlagen von Parteien, Verbanden und Vereinen mit überregionaler
Bedeutung sowie publizistische Quellen." Dit is uitgewerkt in het Sammlungsprofil
Nachlasse und Bewertung von Nachlassen und Persönlichen Papieren.27
Volgens het Sammlungsprofil heeft het Bundesarchiv de verplichting "Unterlagen aus
dem 'privaten' Wirken von Einzelpersonen auf Dauer zu sichern, nutzbar zu
machen und wissenschaftlich zu verwerten, soweit diese von bleibendem Wert sind,
um die gesamtgesellschaftliche Wirklichkeit abzubilden.Uit deze doelstelling blijkt
duidelijk de visie van het Bundesarchiv. De archieven die door overheidsorganen
gevormd worden, zijn op zichzelf niet voldoende om een getrouw beeld te geven van
de gesamtgesellschaftliche Wirklichkeit. Ook archieven van personen die werkzaam
zijn geweest in onder meer politiek, ambtenarij, wetenschap, publicistiek en politie
ke bewegingen geven inzicht in deze werkelijkheid. Hoewel het Bundesarchiv door
middel van het Sammlungsprofil meer stemmen uit de samenleving wil vastleggen
dan alleen de stem die doorklinkt in de archieven die door de centrale overheid zijn
gevormd, is in het Profil wel gericht op een beperkte groep personen met überregio
naler Wirkung oder Betatigung en wat politiek, cultureel en maatschappelijk gezien
'grote personen' genoemd kunnen worden.
Een belangrijke verklaring voor deze oriëntering van het Sammlungsprofil kan
worden gevonden in de sociale structuur die in de periode na het einde van de
Tweede Wereldoorlog is ontstaan. Vanaf 1945 ontstond in de drie westelijke bezet
tingszones die later de Bondsrepubliek Duitsland zouden gaan vormen een
Leistungsgesellschaft waarbij managers, industriëlen, bankiers en financiers meer
invloed en status in de samenleving verwierven.28 Daarnaast kreeg democratisering
van de samenleving een nieuwe impuls doordat veel posities in de toplaag van poli
tiek, bestuur, economie en maatschappelijke en culturele organisaties werden bezet
door nieuwe mensen met democratische principes. Deze elites groeiden uit tot de
dragers van een nieuwe, democratische Duitse samenleving. Gekoppeld aan het
Duitse verleden, waarin invloedrijke en vooraanstaande individuen altijd een grote
rol hebben gespeeld, heeft dit tot gevolg gehad dat in Duitland nog steeds veel aan
dacht bestaat voor 'grote personen'
Het benadrukken van de überregionaler Wirkung und Betatigung van personen van
wie persoonlijke archieven worden verworven, kan verder worden verklaard door het
feit dat alle Bundeslander beschikken over een eigen Archivgesetz en eigen archief-
beherende instellingen.29 Deze archiefinstellingen ontplooien ook eigen initiatieven
om de schriftelijke nalatenschappen van personen die op het niveau van de
Bundeslander een rol hebben gespeeld, te verwerven. Zo gaat bij het Niedersach-
sisches Landesarchiv "Die Sorge um die Pflege und Erhaltung des archivwürdigen
Schriftgutes über die Landesverwaltung hinaus undumfasst alle Bereiche der
Gesellschaft."30
In het Sammlungsprofil van het Bundesarchiv wordt expliciet aangegeven dat archie
ven worden verzameld van personen die werkzaam zijn geweest in wetenschap,
publicistiek en media voor zover die niet door gespecialiseerde archieven of gespecia
liseerde instellingen worden verzameld. De samenwerking met deze gespecialiseerde
archieven en instellingen wordt in het Profil expliciet benoemd.
Het Bundesarchiv treedt op als bemiddelaar tussen de eigenaren van particuliere
archieven en deze instellingen. Bij uitzondering neemt het Bundesarchiv deze archie
ven op, wanneer de genoemde instellingen hier niet toe in staat zijn. Samenwerking
met andere instellingen die op het niveau van de Bondsstaat archieven verzamelen,
wordt als wenselijk omschreven.
In het Sammlungsprofil wordt bijzondere aandacht besteed aan personen die een rol
hebben gespeeld in buitenparlementaire politieke stromingen. Deze bijzondere aan
dacht valt in de eerste plaats te verklaren vanuit de Duitse geschiedenis. Met name
tijdens het Derde Rijk werden veel groepen buiten de politiek geplaatst en was er
weinig aandacht voor de stem van politieke minderheden.
In de tweede plaats valt de aandacht te verklaren aan de hand van de buitenparle
mentaire politieke groepen en stromingen die met name in West-Duitsland actief
waren. Evenals in andere landen in het Westen waren de jaren zestig van de twintig
ste eeuw een periode van grote maatschappelijke veranderingen, waarbij met name
het oorlogsverleden van de oudere generatie Duitsers en de door jongeren als
'gezapig' beschouwde maatschappelijke verhoudingen ter discussie kwamen te
staan.31 Andere kenmerken van de bewegingen die in deze periode opkwamen,
waren afkeer van het kapitalisme en de Verenigde Staten. De brede buitenparlemen-
MAATSCHAPPELIJK EN PARTICULIER ARCHIEF
25 Hofstede, 4.
26 http://www.bundesarchiv.de/bundesarchiv/index.html.de
27 http://www.bundesarchiv.de/tools/tracker.htmlPurWimperia/md/content/abteilungen/abtb/
sammlungsprofil_nachlaesse_bewertung.pdf&q=sammlungsprofil
28 Frits Boterman, Moderne geschiedenis van Duitsland 1800-1990 (Amsterdam en Antwerpen 1996) 411.
20
ERIC KETELAAR, DIRK JAN DOLFING, INES VAN DIJK, ELINE DE GRAAF, THEO VERMEER, ERIK VISSCHER
PARTICULIERE ARCHIEVEN IN CONTEXT
29 Op de website www.archivschule.de zijn links opgenomen naar de Archivgesetze en de archiefinstellingen van
de verschillende Bundeslander.
30 http://www.nla.niedersachsen.de/portal/live.php?navigation_id=24763&article_id=85891 &_psmand=187
31 Boterman, 455-457.
21
