Geleerdheid, geletterdheid,
wijsheid,eruditie,
list, bedrog, doodslag en moord
in een geromantiseerd beroep
Archivarissen in fictie, hun competenties, opleiding,
scholing en nog veel meer
Inleiding
Echte archivarissen die nooit hebben geleefd, maar leven en voortleven.
Echte archivarissen die nooit hebben bestaan, maar er wel zijn en voort
bestaan. De archivaris verbeeld: beschreven, omschreven, bezongen, neergezet,
getekend, uitgetekend, gefilmd, verfilmd. In de boze buitenwereld en dus bij
boeren, burgers en buitenluien mogelijk ook bij bureaucraten en bestuurders,
bestaat een beeld van de archivaris dat nogal afwijkt van het zelfbeeld. "Hoe vaak
worden wij [archivarissen] niet geassocieerd met een rustig bestaan, weinig dyna
miek, een meegaande attitude, mooie oude gebouwen en meters stoffig oud
papier", verzuchtte archivaris Richard Hermans ooit. En hij constateerde dat "de
persiflage van Tom Manders' archivaris (muizenhokje, muizekooitje, muizevalle-
tje, hik) dan wel wat overdreven [mag] zijn, al te ver van het beeld dat
anderen van ons beroep hebben, ligt het niet af'.1 De vraag is of dat erg is.
Ik denk van niet. Het is uiteindelijk aan de lezer-archivaris of de archivaris als
lezer, of hij/zij zich herkent.
Kiezen en delen
Er is een schier oneindige hoeveelheid werken waarin een rol voor archivarissen is
weggelegd. Het lijkt dan ook niet mogelijk alle fictieve archivarissen de revue te
laten passeren. Maar, wat zijn archivarissen in de fictie? De 'klassieke' archivaris?
Hoeder en houder van oude manuscripten? Ik kies voor archivarissen in de brede
zin van het woord. Dus ook DIV-medewerkers, registrators, 'gewone' archief-
HANS WAALWIJK
1 M.R. Hermans, "'Spoken bestaan niet. Of toch?'Het beeld van de archivaris", Nederlands Archievenblad 94,
(september 1990) pp 259-264, aldaar p. 263.
2 Zie voor een alleraardigst essay over bureaucraten en met name scribenten in de literatuur en een rechts
historisch overzicht doorspekt met verwijzingen naar literaire werken, respectievelijk Rainer Maria Kiesow
Der Apparat führt zum Tod. Über Bürokratien alter und neuer Ordnung. [Vorlesung im Radio: SWR 2, Sendung
Aula vom 26.05.2002] db.swr.de/upload/manuskriptdienst/aula/au0520021445.rtf (raadpleegdatum 3
augustus 2009) en Rainer Maria Kiesow, Das Alphabet des Rechts (Frankfurt am Main: Fischer Taschenbuch
Verlag, 2004), vooral het lemma 'Registratur' (pp 218-234).
80