Onttakeling of modernisering?
De beroepsgroep van archivarissen gedeïnstitutionaliseerd
Over de beroepsgroep als professie schreef Theo Thomassen in 1991 een bijdrage
in de bundel die werd uitgegeven ter gelegenheid van de honderdste verjaardag
van de VAN.1 Nu, achttien jaar later, wijdt de stichting Archiefpublicaties er een
heel jaarboek aan. Wat is er in die achttien jaar gebeurd en welke weg zijn we met
onze beroepsgroep ingeslagen? Dat is de vraag die Thomassen van de redactie in
zijn bijdrage aan deze bundel mocht beantwoorden.2
Professies en professionalisering toen en nu
Professies onder druk
Een van de oorzaken van de kredietcrisis is de manier geweest waarop de accoun
tants hun maatschappelijk rol hebben vervuld, zei Jules Muis (accountant,
ex-vicepresident van de Wereldbank, ex-directeur-generaal bij de Europese
Commissie) op 20 januari 2010 tegen de commissie De Wit.3 Bij de uitoefening
van hun maatschappelijke taak waren ze volgens hem ernstig tekort geschoten.4
Voor een beroepsgroep is dat een vernietigend oordeel. Ze heeft van de samenle
ving de vrijheid gekregen om op haar vakgebied haar eigen methoden te volgen en
binnen haar eigen kring haar eigen regels te stellen, alleen maar omdat hun leden
met hun exclusieve deskundigheid een onmisbare maatschappelijke rol vervullen.
De Orde van Medisch Specialisten vocht vorig jaar de maatregel aan van minister
Klink om de tarieven te verlagen. Ze werd op 27 januari j.l. 2010 door het College
van Beroep voor het bedrijfsleven in het ongelijk gesteld. Het publieke belang van
de overheidsfinanciën moest in de gegeven omstandigheden de overhand hebben
op het financieel belang van de specialisten.5 Voor de beroepsgroep was dit een
ernstige nederlaag. Ze was er niet in geslaagd om de ruil- en gebruikswaarde van
haar unieke kennis en expertise te handhaven, wat toch een van haar centrale
doelstellingen is.
Een paar dagen later gaf de Raad voor de Volksgezondheid aan de regering het
advies om de numerus fixus voor de studie geneeskunde af te schaffen en studen
ten anders op te gaan leiden om het tekort aan medisch specialisten weg te
werken en het aantal lompe dokters te verminderen.6 Dat was voor de medische
professie een nieuwe slag. Ze raakte zowel in kwantitatieve als in kwalitatieve zin
haar invloed kwijt op de instroom van nieuwe leden in de beroepsgroep.
In de afgelopen decennia was de beroepsgroep van archivarissen minder in het
nieuws dan de accountants en de medisch specialisten, maar het verging haar
THEO THOMASSEN
1 Theo H.P.M. Thomassen, 'Kennis of macht: de paradox van een professie. De Vereniging van Archivarissen
en de kwaliteit van de beroepsuitoefening', in: Respect voor de oude orde. Honderd jaar Vereniging van
Archivarissen in Nederland 1891-1991 (Hilversum 1991) 193-216.
2 Met dank aan Peter Horsman, Eric Ketelaar, en Riemer Knoop voor hun suggesties bij eerdere versies van
deze tekst.
3 Werkzaam in 2009-2010 en officieel getiteld 'parlementaire commissie onderzoek financieel stelsel.'
306