Context
De historisch-maatschappelijke verklaring voor het ontstaan van de archivero
integral ligt enerzijds in de convergerende internationale tendensen, zoals de
onstuitbare opkomst van de (digitale) informatiesamenleving in de global village.
Anderzijds hebben specifiek Spaanse omgevingselementen ervoor gezorgd dat
vooral de route naar deze archivero integral in Spanje anders verlopen is dan in
veel West-Europese landen.
Zoals overal in de wereld zijn ook in Spanje politieke macht en functies en beteke
nis van archieven sterk aan elkaar gerelateerd. Decennialang gingen alle aandacht
en middelen naar de archieven en de archivarissen van de centrale overheid.
Onder Franco was de Spaanse staat sterk centralistisch georiënteerd en was er
uitsluitend aandacht voor de ene, nationale geschiedenis, waarin het nationale
archiefwezen haar rol moest spelen. Met de dood van Franco en de daarmee intre
dende democratische transitie veranderde het politieke landschap volledig.
De grondwet van 1978 maakte van Spanje een Estado autonómico, waarin gemeen
ten, provincies en autonome gebieden meer macht en bevoegdheden toegewezen
kregen. Uitvoerende en wetgevende zeggenschap over archieven in de autonome
regio's werd een prerogatief van de autonome autoriteiten. Eén van de gevolgen
was een hernieuwde fixatie op het, ditmaal regionale, cultuurhistorische erfgoed.
Het voeden van een regionaal historisch besef was nu eenmaal noodzakelijk om
het project van de Estado autonómico niet slechts op papier voort te laten bestaan.
Hiermee samenhangend trad het lokale archiefwezen steeds prominenter op de
voorgrond. In de Spaanse literatuur wordt dit verschijnsel geduid als het "desper-
tar archivtstico" (archivistisch ontwaken).2
Dit archivistisch ontwaken is om nog andere redenen terug te voeren op de
grondwet van 1978. Deze maakte van Spanje een democratische rechtstaat,
waarin principes als transparantie, verantwoording en openbaarheid richting de
burger vorm kregen. Tegelijkertijd leidde het op autonome leest schoeien van de
Spaanse staat tot een sterke groei in aantal en belang van (archiefproducerende)
regionale en lokale administraties. Anders dan de verre, centrale overheid
stonden deze regionale overheden relatief dicht bij de burger. Een efficiënt wer
kende (vooral regionale) overheid, die bovendien verantwoording moet kunnen
afleggen aan de burger, kan niet zonder een goede, geordende en toegankelijke
informatievoorziening. Het vooral door lokale archivarissen gevoede "archivis
tisch ontwaken" leidde ertoe dat de latent (want conceptueel) aanwezige aan
dacht voor de administratieve organisatie een explosieve noodzaak werd.
Dit resulteerde in een actievere bemoeienis met de informatiehuishouding
binnen de archiefvormende administratie. Dit proces is nog bespoedigd door de
positieve grondhouding van de 'ontwaakte' archiefwereld tegenover internationa
le ontwikkelingen op archivistiek gebied, waardoor de universaliserende, conver
gerende tendensen op dit terrein in relatief vruchtbare Spaanse bodem vielen.
PROFESSIONAL
2 Voor de relatie politieke macht-archieven en het door de grondwet van 1978 geïnitieerde "archivistisch
ontwaken", zie Julio Cerda Diaz, Los archivos municipales en la Espana contemporanea (Gijón 1997) en Cruz
Mundet, J.R., 'Archiveros asociados: desafios y oportunidades' (Ponencia ICA-Congres, Madrid 18-20
oktober 2007).
3 Het records continuum par excellence! Voor de genese van de archivero integral en de conceptuele eenheid
van archieven en van de archivaris als professie, zie: A. Heredia Herrera, 'Archivos y archiveros entre la
Guerra Civil y la Espana de las Autonomias' in: Generelo, J.J. en Moreno López, A. (red.), Historia de los
Archivos y de la Archivïstica en Espana (Valladolid 1998) 175-190; Pedro López Gómez, 'La archivistica
espanola en la actualidad: su evolución entre 1975 y 1995' in: J.J. Generelo en A. Moreno López, (red.),
128