Ten geleide Openbaarheid van archieven is een van de meest centrale begrippen in het Nederlandse archiefwezen (en ook daarbuiten). Het vormt vanaf het begin de kern van het openbaar archiefwezen. Al in 1790 werd bij de creatie van het Franse Nationaal Archief bepaald dat het drie dagen in de week voor de burgers geopend zou zijn en het principe van open baarheid werd vastgelegd in de eerste echte archiefwet ooit, de Franse wet van 25 juni 1794. In Nederland is openbaarheid van archieven, na bijna een eeuw van geleidelijke uitbreiding, verankerd in het eerste artikel van de eerste archiefwet uit 1918 en vrijwel ongewijzigd over genomen in de twee daaropvolgende wetten. Daarom is het eigenlijk verwonderlijk dat dit thema pas in het zevende jaarboek van de SAP aan de orde komt. Er zijn wel losse artikelen over dit onderwerp gepub liceerd in vakbladen en bundels, maar niet eerder verscheen er in het Nederlandse taalgebied een samenhangende publicatie over openbaar heid van archieven, de geschiedenis, de achtergronden, de dilemma's. Omgaan met openbaarheid van archieven is in de afgelopen twee eeuwen gegroeid, veranderd en verandert nog steeds. De kern is steeds hetzelfde gebleven: toestaan of weigeren. De inhoud is veranderd: wat is er openbaar, de archiefstukken of de informatie? De regels zijn gewijzigd. Naast de Archiefwet bevatten ook andere wetten, met als belangrijkste de Wet openbaarheid van bestuur (WOB) en de Wet bescherming persoonsgegevens (WBP), bepalingen over de openbaar heid van archieven. Het overgebrachte archiefmateriaal is recenter geworden. En de achterliggende motivatie en regelgeving heeft het onderwerp een complexiteit bezorgd, die aanleiding geeft tot de nodige dilemma's en discussies. In de archiefwet worden de redenen genoemd om de openbaarheid van archieven te kunnen beperken. De invulling daarvan wordt in de praktijk van alledag telkens nader gedefinieerd. Hoe ver gaat bescherming van de persoonlijke levenssfeer? Wanneer loopt de veiligheid van de staat gevaar? Wanneer is er sprake van onevenredige bevoor- of benadeling? Het heeft geleid tot discussies en rechtszaken, zoals die over de openbaarheid van het rapport over de Hofmansaffaire uit de jaren vijftig van de twintigste eeuw, het raad plegen van archieven van de bijzondere rechtspleging van na de Tweede Wereldoorlog, de inzage van stukken met materiaal over biologische ouders. De doelstelling van de Stichting Archiefpublicaties is om de ontwikkelingen in het vak te beschrijven en voor discussie open te stellen. Met dit jaarboek hoopt de stichting de nodige inspira tie en achtergrond te geven voor nieuwe discussies door iedereen die in de dagelijkse praktijk te maken heeft met openbaarheid van archieven en alle overige geïnteresseerden.

Periodiekviewer Koninklijke Vereniging van Archivarissen

Jaarboeken Stichting Archiefpublicaties | 2006 | | pagina 7