altijd kan worden gevonden. Als gevolg van de ontwikkelingen in de techniek, kunnen inderdaad eens vastgelegde gegevens zonder veel moeite op zoveel plaat sen zijn opgeslagen en bewaard, dat het daadwerkelijk vernietigen of verwijderen van (al die) gegevens mogelijk wel eens heel moeilijk zou kunnen gaan worden. Maar terugvinden is uiteindelijk toch weer een kunst op zich. Netzverdichtung, globalisering, democratisering en individualisering leiden dus niet alleen tot de vraag om (meer) openheid en transparantie van het handelen. Het is kennelijk ook meer dan ooit reden, om ervoor te zorgen dat sommige gegevens nooit openbaar worden. En dat kan het best worden vorm gegeven door niet(s) vast te leggen, immers, "wie schrijft, blijft". 'Bestuurlijke oraliteit' in de praktijk: actoren die niet(s) vastleggen Het bewust niet vastleggen van gegevens is in het voorgaande als 'bestuurlijke oraliteit' aangeduid. De belangrijkste reden voor de keuze van deze woorden is dat het niet vastleggen van gegevens door met name 'het bestuur', het meeste effect heeft op het wel en wee van een samenleving. Geen individu, in de zin van een natuurlijke persoon zoals dat van rechtswege heet, is immers gehouden aan het vastleggen van gegevens, tenzij nodig voor welke verantwoording dan ook. Het is dus met name 'het bestuur' dat zich dient te verantwoorden voor zijn daden. Dat vinden wij althans vanuit democratisch oogpunt niet meer dan normaal. Nu is bestuur een verzamelbegrip waar van alles en nog wat onder kan worden verstaan. Met de 'Dikke van Dale' in de hand is 'bestuur' te begrijpen als "het leiden en regelen van zaken en personen, beheer, bewind", maar tevens in de tweede en derde betekenis die het woordenboek geeft: "gezag, regeringsysteem" en "het lichaam, college dat krachtens opgedragen bevoegdheid de aangelegenheden van een vereniging, instelling, onderneming, gemeente, staat enz. regelt en leidt".15 Bestuur is daarmee een begrip, waarin het geheel van handelingen samenkomt vanuit beleidsvoorbereidend, bestuurlijk en uitvoerend perspectief; de handelingen dus van 'de', politiek, inclusief 'het' management en 'de' admini stratie, inclusief 'de' bureaucratie. En dat hoeft niet noodzakelijk betrekking te hebben op de overheid alleen, hoewel daarbinnen kennelijk het archief als "het geheim van de bureaucratie" is aangemerkt, al was het maar omdat ambtenaren zich willen indekken.16 'De' politiek houdt zich vanzelfsprekend met van alles en nog wat bezig. Het opbouwen en in stand houden van bijvoorbeeld de staat en het welbevinden van zijn burgers kan hierbij centraal staan. Beperken wij ons tot tot de staat, dan heeft deze het monopolie op het legitieme geweld, aldus socioloog Max Weber (1864-1920).17 Dit geweldsmonopolie manifesteert zich zowel naar binnen, op de burger via wet- en regelgeving - en daarmee ook het toezien op naleving daarvan HANS WAALWIJK WAT NIET WEET, DEERT! 14 Lübbe gebruikt voor het niet vastleggen en niet verwijderbaar zijn, respectievelijk de woorden "nicht doku- mentiert" en "nicht löschungsanfallig"Hermann Lübbe, Modernisierungsgewinner: Religion, Geschichtssinn, direkte Demokratie und Moral. (München 2004) p. 132. Het concept Netzverdichtung komt in veel werk van Lübbe voor, bijvoorbeeld Hermann Lübbe, Die Zukunft der Vergangenheit. Kommunikationsnetzverdichtung und das Archivwesen. Lezing gehouden tijdens de "Landelijke Bijeenkomst Archiefbestel" op 12 juni 2001, De Rode Hoed te Amsterdam. 15 G. Geerts, H. Heestermans, Van Dale. Groot woordenboek der Nederlandse Taal. Eerste deel A-L (Utrecht en Antwerpen, 198911 [1984]) lemma 'beheer', p. 318. 16 Dick Houwaart, Het geheim van de ambtenaar. (Kampen 1990) p. 67-68. De columns van Houwaart waren eind jaren 1980 eerder anoniem verschenen in Dagblad Trouw. 17 Max Weber, Wirtscfhaft und Gesellschaft. Grundriss der Verstehende Soziologie (Neu Isenburg 2005 [1922]) p. 1042-1046. 203

Periodiekviewer Koninklijke Vereniging van Archivarissen

Jaarboeken Stichting Archiefpublicaties | 2006 | | pagina 205