De geheime archieven van de Verenigde Oost-Indische Compagnie en de East India Company Inleiding Een lange periode van strikte geheimhouding is vooraf gegaan aan de opkomst van openbaarheid van informatie in Nederland in de tweede helft van de negen tiende eeuw. Geheimhouding heeft zowel positieve als negatieve effecten op informatievoorziening gehad. Het is bijvoorbeeld een goed middel gebleken bij de verdediging van het land tegen buitenlandse grootmachten: geheim schrift is ingezet om strategische boodschappen veilig door te geven. Geheimhouding heeft ook nadelige kanten getoond: "Geheimhouding, behaalt zij de zege, dan is het op een voorwaarde, die het allernaast leidt tot de ondergang van het bewaarde, dan is het ten koste van de algemene belangstelling"1 schreef rijksarchivaris Bakhuizen van den Brink aan het eind van de negentiende eeuw in een werk met betrekking tot de archieven van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC). Door de geheim- houdingspolitiek van de VOC is een groot deel van haar archieven verloren gegaan en was er ook lange tijd geen historische belangstelling voor deze onderneming. Men kan zich afvragen of geheimhouding vaker voor compagniesarchieven noodlottig is geweest. Het is interessant om geheimhouding bij de VOC te ver gelijken met een van de grote concurrenten van de VOC, zoals de Britse East India Company (EIC). Uit deze vergelijking kan namelijk duidelijk worden of culturele verschillen in het gebruik van geheimhouding bij een zelfde soort archief een ander gevolg heeft gehad voor het behoud en de toegankelijkheid van het archief. In dit artikel wordt daarom gepoogd een antwoord te vinden op de vraag: in hoeverre heerste tussen 1600 en 1850 rond de archieven van de VOC en de EIC een cultuur van geheimhouding en welke gevolgen heeft geheimhouding gehad voor het behoud en de toegankelijkheid van de archieven? Met het bestuderen van deze lange periode van 250 jaar ontstaat een beeld van een algemene ontwikkeling van geheimhouding bij beide bedrijven en de gevolgen daarvan voor de archieven gedurende deze jaren. Definities van geheimhouding Wat is geheimhouding? De vorm en betekenis van geheimhouding verschilt van samenleving tot samenleving. Het Engelse woord secret stamt af van het Latijnse werkwoord secernere, dat betekent 'scheiden' of 'afzonderen'. Secretus wordt ver- MARIEKE KROONEN 1 M.A.P. Meilink-Roelofsz, Van geheim tot openbaar. Een historische verkenning. (Leiden 1970) p. 19 e.v. 184

Periodiekviewer Koninklijke Vereniging van Archivarissen

Jaarboeken Stichting Archiefpublicaties | 2006 | | pagina 186