Vanaf 2008 wordt het accent verlegd van "weerstandsverhogend adviseren" naar
het pro-actieve "op maat aanbieden van dreigingsinformatie".19
Het is een feit dat er per saldo meer informatie uit eigen beweging wordt verstrekt
dan in het verleden, maar bij de bruikbaarheid en volledigheid daarvan kunnen
vraagtekens worden gezet. In het openbare gedeelte van het jaarverslag (en bij
de beantwoording van kamervragen) worden uiteraard nooit bronnen of onder
zoeksmethoden genoemd, en geen verantwoording gegeven. De minister kan wel
besluiten om de gegevens die hier achterwege blijven, en zicht kunnen geven op
de bronnen, methoden of het actuele kennisniveau van de dienst, vertrouwelijk
mee te delen aan de Eerste en/of Tweede Kamer.20
Motieven voor openbaarmaking
Van haar archiefbescheiden maakt de AIVD niets uit eigen beweging openbaar.
Dit staat in schril contrast tot de Amerikaanse Central Intelligence Agency (CIA),
die naast de behandeling van ca 3000 informatieverzoeken per jaar vele vrij
gegeven documenten uit de periode 1940-2008 gepubliceerd en ontsloten heeft in
de Freedom of Information Act Electronic Reading Room.21 De documenten zijn goed
ontsloten en worden aangeboden inclusief advanced search tips, een top 25 van
meest opgevraagde documenten en een lijst van meest gebruikte zoektermen.
Er wordt nauwkeurig uitgelegd hoe een verzoek tot inzage gedaan kan worden en
dat men vervolgens naar de status van de aanvraag kan informeren bij het Service
Centre. Vele van de declassified docs dragen het stempel van 'CIA Historical Review
Program'. Dit project heeft tot doel om de documenten die geen schade toebren
gen aan de Amerikaanse nationale veiligheid en een duidelijk historische waarde
hebben, publiek te maken. De projectmanagers worden bij het maken van de
selectie geadviseerd door de History Staff van de CIA zelf en die van de Director of
Central Intelligence (DCI). Na deze screening worden de archiefbescheiden over
gebracht naar de National Archives.22 De huidige CIA-directeur Michael Hayden
- van oorsprong historicus - wijst op de verplichting tot het bewaken van de
staatsgeheimen en het beschermen van bronnen en methoden, maar ook op de
verantwoordelijkheid die de dienst heeft om zoveel openheid te betrachten als
maar mogelijk is. "The declassification of historical documents is an important part
of that effort."22
Niet alleen heeft de CIA aanzienlijk meer oog voor geschiedenis dan de AIVD en
beschouwen zij documenten uit de jaren veertig, vijftig en zestig minder snel als
bedreigend voor de huidige staatsveiligheid; ook hebben zij duidelijk minder
moeite met het in de schijnwerper zetten van de vroegere werkwijze van de dienst.
In juni 2007 gaf de dienst haar 'family jewels' vrij, een verzameling documenten
van bijna 700 pagina' s waarin de CIA er zelf bepaald niet rooskleurig vanaf
kwam. De teksten geven blijk van allerlei illegale activiteiten in de jaren zeventig,
OPENBAARHEID IN DE PRAKTIJK
19 Algemene inlichtingen- en veiligheidsdienst (AIVD), Jaarverslag 2007, p. 69. In 2006 adviseerde de AIVD
overigens nog zaken als effectafstanden (hoeveel schade en doden bij een eventuele terreuraanslag of
calamiteit met gevaarlijke stoffen) weg te laten van de op internet gepubliceerde risicokaarten. Dit advies
is overgenomen in de wetswijziging op de Wet rampen en zware ongevallen. Zie Kamerstukken II 2005/06,
30390.
20 WIVD 2002 artikel 8, lid 4.
21 www.foia.cia.gov/.
22 www.foia.cia.gov/special_collections.asp.
126
