mening geven over plannen en ontwikkelingen binnen het project door het
invullen van enquêtes en het bijwonen van gebruikersbijeenkomsten. Later in
het project zullen ze worden betrokken bij het testen van de ontwikkelde instru
menten.
Beeld en Geluid is coördinator van deze gebruikersgroep en in die hoedanigheid
verantwoordelijk voor de belangenbehartiging van de toekomstige gebruikers.
Vanwege de dubbele opdracht, namelijk zowel erfgoedarchief als bedrijfsarchief
van de Nederlandse publieke omroepen, is Beeld en Geluid goed geëquipeerd om
deze rol op zich te nemen. Binnen de werkpakketten die Beeld en Geluid aan
stuurt staat de toekomstige eindgebruiker centraal. Door middel van een eerste
enquête zijn inmiddels de gebruikerseisen van verschillende typen archieven en
laboratoria in kaart gebracht. Hieruit blijkt niet alleen dat de toekomstige gebrui
kers veel belangstelling hebben voor de plannen van PrestoSpace, maar ook welke
problemen het meest actueel zijn en om snelle aanpak vragen. De belangrijkste
conclusies worden hieronder kort samengevat.3
De respondenten van de enquête zijn met name omroeparchieven als BBC
(Verenigd Koninkrijk), RAI (Italië), Danish Radio, SVT (Zweden), ORF
(Oostenrijk) en YLE (Finland), nationale archieven als het National Archive of
Recorded Sound and Moving Images (Zweden), Institut National de
l'Audiovisuel (Frankrijk), Beeld en Geluid (Nederland) en filmarchieven als het
British Film Institute (Verenigd Koninkrijk), het Filmmuseum (Nederland) en
het Hungarian National Film Archive.
Voor facilitaire bedrijven is een aangepaste versie verspreid, die onder andere is
beantwoord door Centrimage (Frankrijk), Vectracom (Frankrijk), NOB Cross
Media Facilities (Nederland), Omnimago (Duitsland) en Acent Media
(Verenigd Koninkrijk).
Inventarisatie
Het doel van de PrestoSpace enquête was tweeërlei. In de eerste plaats moest de
enquête meer inzicht geven in de omvang van de audiovisuele collecties in
Europa en de daarmee samenhangende beheer- en behoudsvraagstukken. In de
tweede plaats diende te worden vastgesteld of de plannen van PrestoSpace
stroken met de wensen van potentiële gebruikers. Hierbij is aandacht besteed aan
de wensen en eisen van diverse soorten archieven, omdat PrestoSpace ambieert
zoveel mogelijk archieven te kunnen ondersteunen. Belangrijk is overigens dat
niet alleen grote nationale of omroeparchieven gebruik kunnen gaan maken van
de PrestoSpace oplossingen, maar ook kleine archieven.
Omvang van de collecties
Eén van de doelen die PrestoSpace zich stelt is het actualiseren van eerdere
onderzoeken naar de omvang van de audiovisuele collecties in Europa. Als eerste
stap daartoe is in de enquête uitgebreid aandacht besteed aan de omvang van de
collecties en de staat waarin ze verkeren. Opvallend aan de antwoorden is dat
veel archieven slechts bij benadering aan kunnen geven hoe groot hun collectie
is; ook vragen over dupliceringskosten en beschikbare budgetten konden door de
meeste archieven slechts summier worden beantwoord omdat hun databestan
den met inhoudelijke en technische gegevens veelal nog niet gekoppeld zijn.
Desondanks kan worden vastgesteld dat de Europese audiovisuele collectie zeer
omvangrijk is: bij de negentien archieven die de PrestoSpace-enquête hebben
beantwoord ligt naar eigen opgave 1 miljoen uur film-, 4 miljoen uur video- en
5 miljoen uur audiomateriaal. Deze aantallen liggen in de lijn van de resultaten
van een soortgelijk onderzoek dat is gedaan in het eerdere Presto-project (2001).
Op basis van de gevonden aantallen uren materiaal is destijds geconcludeerd dat
er tenminste 100 miljoen uur audiovisueel materiaal in Europa wordt bewaard.
Deze conclusie lijkt door de huidige, vergelijkbare resultaten te worden onder
bouwd.4
De grootste problemen rond beheer en behoud
Vele collecties verkeren in een zorgelijke staat. Als de meest kwetsbare dragers
worden voor film 35mm nitraat, 16mm perfotape en negatieven van beide
formaten genoemd; voor video 3A-inch, 1-inch en 2-inch banden en voor audio
V4-inch tape, DAT en CD. De grootste problemen die archieven noemen om
achterstanden ter hand te nemen zijn, naast een gebrek aan budget, vooral het
ontbreken van een goede organisatiestructuur en onvoldoende betrouwbare en
eenduidige metadata over collectie-onderdelen. Met andere woorden: archieven
weten globaal wel dat hun collecties in slechte staat verkeren, maar welke films
of banden er het slechtst aan toe zijn en direct conservering behoeven is niet
zonder meer helder.
Veel archieven ontbreekt het aan voldoende verslaglegging over eerdere behouds-
matige handelingen. Voor zover die informatie voorhanden is, betreft het vaak
papieren rapporten die slecht toegankelijk zijn. Alle archieven geven aan grote
behoefte te hebben aan een databasesysteem waarin metadata op het gebied van
beheer en behoud eenvoudig kunnen worden vastgelegd en bijgehouden. Als
voordelen hiervan worden genoemd: meer inzicht in de staat waarin collecties
verkeren en betere mogelijkheden om conserverings- of digitaliseringsprojecten
eenvoudig te plannen en te volgen.
Op de vraag of archieven bereid zijn materiaal buitenshuis te laten conserveren
en digitaliseren - een belangrijke voorwaarde voor het slagen van PrestoSpace -
antwoordt een grote meerderheid van de archieven positief. Filmarchieven, van
oudsher vertrouwd met uitbesteding, zeggen volmondig ja; omroeparchieven
maken soms een voorbehoud: de meeste zijn gewend conserverings- of digitali
seringswerkzaamheden (deels) in eigen huis te kunnen uitvoeren. Als belangrijke
argumenten om materiaal niet door een bedrijf buiten de deur te laten conser
veren of digitaliseren worden angst voor beschadiging of verlies genoemd, beper
kingen rond beschikbaarstelling en de wens zelf specialistische kennis in huis te
hebben en te houden.
Beoordeling van de PrestoSpaceplannen
Het PrestoSpace-model bestaat uitvier peilers: digitalisering, restauratie, opslag
en archiefbeheer en beschrijving en beschikbaarstelling. Over deze vier gebieden
BEHOUD
3 Het volledige rapport is beschikbaar via de website van het PrestoSpace project:
http://prestospace.org/project/deliverables/D2-l_User_Requirements_Final_Report.pdf
64
BRIGIT HOOMANS WAT ZIJN UW WENSEN? PRESTOSPACE STELT GEBRUIKERS CENTRAAL
4 De onderbouwing van deze berekening is terug te lezen in het rapport PRESTO - Archive Preservation
and Exploitation Requirements, beschikbaar via de PrestoSpace website.
65
