naar een voor televisie geschikt formaat. Ten behoeve van de in aanbouw zijnde
Beeld en Geluid Media Experience komt een representatieve selectie uit de collec
tie van zo'n 160 uur digitaal beschikbaar als streaming video.8
Daarnaast heeft een gespecialiseerde medewerker behoud en beheer het afgelo
pen jaar gewerkt aan de conservering van de apparatuurcollectie. Het doel was de
objecten te behoeden voor verder verval, waarbij de nadruk lag op het schoon
maken, het verrichten van kleine reparaties, het aanbrengen van inventarisnum
mers en plaatsing in het depot. Inmiddels zijn alle objecten geconserveerd,
genummerd, voor het merendeel digitaal gefotografeerd en op een museaal
verantwoorde manier opgeslagen in het depot.
Voor de financiering van de conserveringsprojecten werd een beroep gedaan op
verschillende fondsen, waaronder de Mondriaanstichting, het VSB-fonds, het
Prins Bernhard Cultuurfonds en het ThuisKopie Fonds. Daarnaast werden
particuliere giften en de geldprijzen van de aan het museum toegekende
Hogenbijlprijzen grotendeels aangewend voor de conserveringsprojecten.9 Bij het
Smalfilmmuseum blijkt naast de subsidie ook de inzet van vrijwilligers onmis
baar om het archief te beheren en ontsluiten. Een aantal trouwe vrijwilligers,
vaak zelf amateurfilmers, helpt bij het bekijken, selecteren en inventariseren van
de nog niet geregistreerde films. Ook de conservering van de tijdschriften en
documenten - het verpakken in zuurvrije stofmappen en zuurvrije dozen -
is grotendeels door vrijwilligers uitgevoerd.
Selectie en acquisitie
Bij een professionele bedrijfsvoering hoort ook een duidelijk beleid ten aanzien
van acquisitie en selectie. Aanvankelijk accepteerde het museum alles wat ze
krijgen kon. Inmiddels vindt bij binnenkomst (of zelfs al daarvoor) selectie
plaats van materiaal dat een interessante en waardevolle aanvulling vormt op de
collectie. Bij de selectie wordt bekeken wat de film of collectie toevoegt aan dat
wat het archief al heeft. Daarnaast wordt gekeken naar de cultuurhistorische
waarde van het materiaal: geeft het materiaal informatie over de wederopbouw?
Over het leven in de oorlog? Over algemene thema's als huwelijk, geboorte en
gezinsleven in de twintigste eeuw? Ook van belang is of het materiaal inzicht
geeft in de praktijk van het maken en vertonen van amateurfilms, of dat het een
belangrijke rol speelde in het collectieve debat van de georganiseerde amateur
filmers. Ten slotte speelt ook de bekendheid van de filmmaker een rol bij de
keuze voor opname in de collectie.
Het museum neemt in principe altijd hele collecties op. Naast de films zelf
bewaart het museum dus ook handboeken, camera's en documenten die zicht
geven op de maker van de films en zijn of haar werkwijze. Het gaat dus niet
alleen om het beeld van het 'verdwenen leven' dat door de amateurfilms wordt
opgeroepen, maar nadrukkelijk ook om de geschiedenis van de amateurfilm
praktijk. Het feit dat van veel films informatie aanwezig is over de context waarin
46
ze gemaakt zijn, maakt dat de collectie nu op verschillende manieren en voor
verschillende doelen benaderd kan worden.
In de twintig jaar dat het Smalfilmmuseum nu bestaat is het een begrip gewor
den in de Nederlandse amateurfilmwereld. Verheul hoeft er dan ook niet meer
actief op uit om films voor de collectie te verwerven. Via zijn netwerk bij de
verschillende filmclubs en festivals voor amateurfilmers wordt nieuw materiaal
verworven. Ook voorstellingen met materiaal uit de collectie zijn een goede
gelegenheid voor acquisitie; het komt regelmatig voor dat enthousiaste bezoekers
zelf materiaal aanbieden. Daarnaast worden contacten gelegd via andere audio
visuele archieven, die aanbieders van amateurfilmmateriaal doorverwijzen naar
het Smalfilmmuseum.
Naast deze vormen van acquisitie wil het museum op bepaalde terreinen ook zelf
actief gaan verzamelen. Zo zijn er plannen voor een oral history-project om de
werkwijze, kennis en ervaring van amateurfilmers via interviews vast te leggen.
Een aardig voorbeeld was het project Amakorteen in opdracht van de Stichting
Beeldende Amateurkunst en TV Rijnmond gemaakte serie portretten van
amateurfilmmakers in Zuid-Holland door André van der Hout, Stella van der
Helm en Tony Torn (2003). Verheul hoopt op een vervolg in andere provincies,
opdat de praktijk van het amateurfilmen in Nederland in verleden en heden
voor het nageslacht bewaard kan blijven.
Ontsluiting
Om de collectie van het Smalfilmmuseum toegankelijk te maken ontwikkelde
Verheul samen met een informaticus een eenvoudige database en catalogus. Voor
de beschrijvingen keek hij naar de standaarden van onder meer het Filmmuseum
en de toenmalige Stichting Film en Wetenschap (SFW) en het filmarchief van
het NOB, beide voorlopers van het huidige Instituut voor Beeld en Geluid.10 Ook
kwam zijn eigen achtergrond als AV-documentalist hierbij van pas. Via een con
versieprogramma is het mogelijk om de beschrijvingen vanuit de eigen catalogus
over te zetten naar de catalogus van Beeld en Geluid; alle reeds beschreven films
zijn daar inmiddels ook terug te vinden.
De volledige film- en videocatalogus is opgenomen op een door het Smalfilm
museum ontwikkelde website.11 Deze bevat naast de catalogus ook een virtuele
tentoonstelling over de geschiedenis van de amateurfilm in Nederland, een
beschrijving van de collecties die het museum beheert, portretten van de
amateurfilmers Emile Brumsteede, Dick Laan en Jos A. Huygen en uitgebreide
informatie over filmconservering en onderzoeksprojecten van het museum.
Tevens ontwikkelde het museum websites voor de Dag van de amateurfilm en
voor de presentatie van het eigen onderzoek naar Ernemann Heimkino, alsmede
de startpagina amateurfilmer.nl, een platform waar alles te vinden is voor en
over de Nederlandse amateurfilmer.12
INLEIDING
8 Momenteel is een deel van de collectie al via streaming video beschikbaar voor drie instellingen in het
hoger onderwijs, via het Davideon project. Zie hiervoor elders in deze bundel, pagina's 156-165.
9 De Hendrik Casper Hogenbijlprijs is de hoogste Nederlandse onderscheiding voor mensen die zich
gedurende lange tijd verdienstelijk hebben gemaakt in de amateurfilmwereld. Deze werd in 1988 toegekend
aan Henk Verheul voor de oprichting van het Smalfilmmuseum. In 1995 en 1997 ging de prijs naar het
Smalfilmmuseum als instelling.
JULIA NOORDEGRAAF EEN SMALFILMCOLLECTIE VAN NATIONAAL BELANG
10 Zie voor een overzicht van de standaarden voor audiovisuele archivering bijvoorbeeld http://www.beelden-
geluid.nl/template_subnav.jsp?navname=av-compendium_catalogisering&category=expertise.
11 Zie http://www.smalfilmmuseum.nl onder 'Film- en videocatalogus'.
12 Respectievelijk http://www.dagvandeamateurfilm.nl, http://web.inter.nl.net/users/ernemann/, en
http://www.amateurfilmer.nl.
47
